De weg naar het Nieuwe Normaal – deel 4

Terug naar leren opereren in grote verbanden

Decennialang legde de luchtmacht zich toe op het gereedstellen van eenheden in coalitieverband. Met de Russische inval in Oekraïne is die focus abrupt verschoven naar verdediging van het NAVO-grondgebied. In deze serie doen collega’s hun verhaal over hoe zij deze omslag hebben beleefd. Dit keer vlieger luitenant-kolonel Guido Schols, commandant 322 Squadron op Vliegbasis Leeuwarden.

^{Tekst: André Twigt | Foto’s: sergeant-majoor Cristian Schrik}

In de weken voorafgaand aan de Russische inval verkeerde ook 322 Squadron in verhoogde staat van paraatheid. De F-35’s stonden klaar en iedereen wist wat er moest gebeuren, mocht Poetin zijn plan ten uitvoer brengen. “Toen het zover was, hingen we een paar uur later in de lucht om de oostgrens te bewaken”, begint Schols. 322 was niet de enige. Het gros van de NAVO-luchtmachten kwam met gevechtsvliegtuigen in actie. Onder hen F-35’s van de U.S. Air Force. Weken voor de inval waren die al naar Oost-Europa gedirigeerd. De air policing-operatie die kort na de inval aanving, was volgens Schols voor veel deelnemers een stresstest van jewelste.

Politieke roering

Dat gold zeker niet op de laatste plaats voor de Nederlandse fighter squadrons. Net als de gehele luchtmacht bevinden ook zij zich midden in een omvangrijke transitie. Om onder die omstandigheden meteen langdurig te worden ingezet, was verre van ideaal. “Voor ons had die hele transitie veel eerder mogen komen”, zegt Schols. De commandant roemt dat eenheden van Volkel en Leeuwarden vanaf het eerste uur bij de air policing-operatie betrokken waren. Aansluitend gevolgd door inzetten vanaf Bulgaars (2022) en Pools grondgebied. Vanaf vliegbasis Malbork in Polen droegen F-35’s afgelopen februari en maart bij aan verdediging van het NAVO-luchtruim. Met die geslaagde operaties achter de rug denkt Schols met genoegen terug aan de tijd dat er in de Nederlandse politiek roering was over de kosten van de F-35 en of dit toestel wel een verstandige keuze was. Achteraf bezien is hij blij dat men voor dit type heeft gekozen. “Indien nodig kan dit toestel bij dit conflict echt het verschil maken.”

Zeer ervaren

Schols vindt de belangstelling die er vanuit vele NAVO-luchtmachten voor de F-35 is opmerkelijk en tegelijk logisch. Na dik een jaar oorlog op Europees grondgebied is er in Europa meer bekend over de mogelijkheden en kwaliteiten van het toestel. Fabrikant Lockheed-Martin hoor je niet klagen. Onder meer de Belgische, Canadese, Deense, Finse en Poolse luchtmacht plaatsten inmiddels orders. Griekenland, Roemenië en Tsjechië kondigden aan op korte of middellange termijn te willen overschakelen, terwijl Spanje zich klaar maakt om een bestelling te doen. NAVO-partners Groot-Brittannië, Italië en Noorwegen zijn al een paar stappen verder en vliegen momenteel met bescheiden aantallen F-35’s. In dit landschap behoort Nederland volgens Schols tot de doorgewinterde, meer ervaren F-35-gebruikers. Ons land heeft momenteel zo’n 34 machines vliegen in Nederland en de Verenigde Staten (VS). “Dat aantal neemt ongeveer tweemaandelijks met één toe.”

Sterke beweging

De oorlog in Oost-Europa heeft ervoor gezorgd dat de nadruk bij grote NAVO-oefeningen ligt op verdediging van het eigen territorium. Bij 322 is dit inmiddels bekend. Enkele weken geleden deed de eenheid met zes F-35’s mee aan de internationale oefening Arctic Challenge (zie artikel 1 en 3 in deze Vliegende Hollander) en nu aan Air Defender(zie artikel 6). De eerste is een training in Scandinavië, waarbij Finland, Noorwegen en Zweden met andere NAVO-partners zogenoemde air combat cross border-trainingen in grotere verbanden houden. Focus lag op samenwerking tussen F-35-landen, Italië, Nederland, Noorwegen en de VS. Daarbij vormden zij absoluut geen onbenaderbare elite. Sterker, er werd nauw samengewerkt met ‘Gen4’ en ‘Gen4+’-machines als de F-16, F/A-18, Eurofighter, Rafale en Gripen. “Deze toestellen zijn voor ons heel belangrijk, benadrukt Schols. “Met andere taken en bewapening kunnen zij ons helpen op grote afstand effecten te bereiken, zoals het uitschakelen van vijandelijke luchtverdediging. Op die manier zijn deze toestellen voor ons een aanvulling.”

Complex

Het houden van gezamenlijke grootschalige oefeningen, waarbij het opereren in packages centraal staat, trekt volgens Schols een zware wissel op de squadrons van de luchtmacht. “Waar we dan ook op moeten letten, is de balans tussen oefenen, opleiden en inzet. Met de toestand in Oekraïne zijn we op een rijdende trein gesprongen. In hoog tempo moeten we in bondgenootschappelijk verband onze luchtverdediging perfectioneren. Tegelijk zitten we als KLu midden in een 5e generatie-transformatie, precies midden in de overgang naar een nieuw gevechtsvliegtuig en moet er voor de F-35 veel nieuw personeel worden opgeleid en getraind. Hoe complex wil je het hebben?"