Laatste luchtmacht-Engelandvaarder overleden

Blue skies voor Spitfire-vlieger Leo Hendrikx

Hetzelfde vliegtuig waarmee luchtmachtveteraan kapitein b.d. Leo Hendrikx op 30 augustus 2021 zijn laatste vlucht maakt, vliegt op 8 april laag over de Sint Martinuskerk in Horn. Het toestel brengt een eregroet bij de uitvaartdienst van de voormalig Spitfire-vlieger die op 2 april op 99-jarige leeftijd overlijdt. Hendrikx was de oudste WO II-vlieger en laatste Engelandvaarder van de Koninklijke Luchtmacht.

^{Tekst: Arno Marchand | Foto boven: Fons Strijbosch}

Hendrikx is 16 als nazi-Duitsland op 10 mei 1940 Nederland binnenvalt. Direct daarna al maakt hij in zijn woonplaats Horn met drie vrienden een plan om naar Engeland te vertrekken om zich daar aan te sluiten bij de Nederlandse strijdkrachten. Exact een jaar na de capitulatie op 14 mei vertrekt hij uit Nederland. Niemand, ook hun ouders niet, weet van hun plan. Via België komt het viertal in Frankrijk, maar in Toulouse stokt de reis. Na verloop van tijd vertrekken twee van hen terug naar Nederland. In een poging via Zwitserland verder te komen, worden Hendriks en vriend Paul gearresteerd. Na een korte gevangenschap komen de twee mei 1942 weer in Toulouse aan.

Dan blijkt het ineens mogelijk om via Spanje naar Curaçao te reizen. Ze vertrekken op 28 juli met het schip Cabo de Hornos (Kaap Hoorn) vanuit Bilbao. Vanuit de haven van Willemstad gaat de reis per boot verder naar New York en daar aangekomen per trein naar Stratford in Canada waar een Nederlands rekruteringscentrum is. En weer verder gaat de reis, met het passagiersschip Queen Elizabeth naar Engeland. Een niet ongevaarlijke trip vanwege Duitse U-boten die het op geallieerde schepen hebben gemunt. In de winter van 1942-'43 in Engeland aangekomen, wordt Hendrikx ingedeeld bij de Prinses Irenebrigade. Dat is niet wat hij wil en daarom reist hij zo snel mogelijk naar Londen om te kijken wat nog meer mogelijk is.

Vliegeropleiding

Wat Hendrikx wil, lukt: op 15 mei 1943 wordt hij gedetacheerd bij de Royal Air Force (RAF). Hij gaat als airman second class in opleiding voor een vliegende functie: vlieger, navigator of bommenrichter. De uiteindelijke keuze daarvoor wordt gemaakt na het eerste lesvliegen. De uitslag voor Hendrikx luidt: should make a pilot.

Daarvoor gaat hij in het najaar van 1943 terug naar Canada waar hij in de plaats DeWinton in oktober en november bij No. 31 Elementary Flying Training School op het lesvliegtuig Fairchild PT-19 vliegt. Daarna volgen vijf maanden op de North-American Harvard IIB bij No. 34 Service Flying Training School in de plaats Medicine Hat. Daar ontvangt Hendrikx op 21 april 1944 zijn wings. En weer reist hij terug naar Engeland waar hij tot maart 1945 ervaring opdoet bij diverse trainingssquadrons.

322 Squadron

En dan komt het moment dat Hendrikx zijn operationele plaatsing krijgt: bij het No.322 Dutch Spitfire Squadron. In de derde week van maart verhuist hij daarvoor naar vliegveld B.85 in Schijndel, dat dan al door de geallieerden is bevrijd. Op 25 maart maakt hij met de Spitfire zijn eerste oriëntatievlucht. Zijn commandant zeg: “Je bent pas hier. Het is makkelijk als je de omgeving een beetje kent als je terugkomt van een vlucht”. “Mag ik dat een beetje ruim interpreteren”, is de reactie van Hendrikx. “Mijn ouders wonen niet zover hier vandaan in Horn.” “Nou, vooruit maar”, reageert de commandant. En zo vliegt Hendrikx in een Spitfire over zijn geboorteplaats, net tijdens het uitgaan van de zondagmis.

Geraakt

Lang duurt de operationele inzet van Hendrikx niet, want zes dagen later – op 1 april 1945 – wordt hij bij zijn vierde of vijfde vlucht neergeschoten. Tijdens een ‘armed recce’ boven (Noord-)oost Nederland is hij de wingman van ‘Peuter’ (vanwege zijn lengte) Janssen, een van de meest ervaren vliegers van 322 Squadron. “Het was slecht weer en we moesten onder de wolken blijven. Zodra we boven bezet gebied kwamen, was er ontzettend veel luchtafweer. Door de lichtkogels die ertussen zaten, zag je het recht op je afkomen. De meeste granaten vlogen voorbij, maar ineens een enórme klap. De motor valt uit en ik maak me klaar voor een noodlanding. Ik probeer uit alle macht eerst nog mijn brandstoftank onder de kist af te werpen, maar dat lukt niet.”

Noodlanding

“Bij Zutphen [in Warken, red.] maak ik een noodlanding. Met een geweldige klap kom ik tot stilstand en de kist vliegt in brand. Mijn nummer 1 vliegt heel laag over me heen. Dat brengt me gelukkig bij mijn positieven. Ik realiseerde mij dat ik nog leefde, wist dat het vliegtuig in brand stond, maar voelde absoluut geen pijn ondanks mijn verwondingen.” Hij klimt uit zijn kist die dan al een vuurzee is. Direct daarna wordt ook Janssen neergeschoten. Die dag verliest de Geallieerde Wing op Schijndel maar liefst twaalf toestellen, waarvan vier van 322.

“Ja, ik heb kameraden verloren. Je wist dat dat erbij hoorde. Je kon er niet bij stil staan. Niemand kon dat in die tijd, of je nu in het leger zat of niet. We hadden geen trauma. Er was maar één werkelijkheid en die gebood ons door te gaan.”

Janssen weet zich te verstoppen en wordt de volgende dag al bevrijd door Canadezen. Hendrikx komt als krijgsgevangene in het Duitse Kriegslazaret in Apeldoorn. De Canadezen bevrijden hem daar op 13 april.

Na de oorlog vliegt Hendrikx nog drie jaar bij de Koninklijke Luchtmacht, onder andere met '322' in Nederlands-Indië. Daarna werkt hij als manager tot en met 1987 bij Heineken. Tot 1955 is Hendrikx nog maandvlieger op de Spitfire en – vanaf 1951 – op de Gloster Meteor.