Een kijkje in het verleden

Ebay levert pareltje uit luchtmachthistorie op

Urenlang kun je verkoopsites als Ebay en Marktplaats afstruinen. Herstel, dagenlang! Tussen de miljoenen aangeboden spulletjes zit zo af en toe een waar pareltje. De advertentie waarop het Mediacentrum Defensie stuitte, had alle schijn van zo’n juweel. Een verkoper uit Amerika bood 18 ‘oud-uitziende’ dia’s aan. Een defensiecollega kocht ze. ‘Bernhard’ is alle informatie die op het doosje te lezen is. Zou het hier gaan om prins Bernhard? En wie staan er nog meer op de foto’s? De Vliegende Hollander duikt samen met het NIMH de archieven in, om een stukje geschiedenis te ontrafelen.

Met een stap over de drempel van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) kun je eeuwen teruggaan in de tijd. Hier ligt het vaderlandse militair verleden opgeslagen in archiefkasten vol boeken, dossiers, foto’s en knipsels. Luchtmachthistoricus Erwin van Loo vindt hiertussen perfect zijn weg, maar wil de ‘Bernhard-dia’s’ eerst op de lichtbak bekijken. “Van zo’n klein venstertje is het haast niet te zeggen, maar ik vermoed dat de foto’s zijn gemaakt bij een Amerikaanse eenheid.” Als het licht door de dia’s schijnt, krijgen we met behulp van een vergrootglas pas echt een heldere kijk. Sjieke oldtimers, heren in luchtmachtuniformen en een erewacht met witte helmen op het hoofd om prins Bernhard te ontvangen. Van Loo: “Dit is niet Amerika, dit is bij een van de Groepen Geleide Wapens in Duitsland.”

^{Pas op de lichtbak is goed te zien wat er op de dia's staat.}

Knipsels

Behalve een ‘datum’ staat ‘H.F. Zeylemaker’ gekrabbeld op 1 van de dia’s. “Dat zijn aanknooppunten”, stelt Van Loo. Hij beent naar de studiezaal van het NIMH, waar personeelsdossiers liggen opgeslagen. De vliegerloopbaanboeken in bruine, kartonnen mapjes bevatten soms slechts een paar pagina’s, terwijl anderen met een koordje bij elkaar zijn gebonden om het dikke pak papier bij elkaar te houden. “Hierin staat nooit iemands hele carrière, maar je vindt er wel knipsels. Je kunt terugvinden wat voor vlieger iemand was en soms kom ik oude artikelen uit de Vliegende Hollander tegen.”

Het mapje van Herman Frans Zeijlemaker – met een ‘ij’ – geeft ons meer inzicht in de herkomst van de dia’s én in zijn leven. ‘Later bij GGW overgeplaatst’ staat er naast zijn carrièreomschrijving met potlood gekrabbeld. Van Loo trekt een aantal boeken uit de kast en zoekt naar Zeijlemaker in de namenregisters. GGW-naslagwerk ‘Blazing Skies’ leert ons dat hij diende als commandant van de eerste Nederlandse Groep Geleide Wapens. ‘Hij was in 1959 in Fort Bliss opgeleid en kwam via het Kamp Holterhoek in januari 1960 naar Handorf’, zo leest het fotobijschrift van de commando-overdracht.

^{Historicus Van Loo buigt zich over de dia’s.}

Media-aandacht

In 1960 wordt in het toenmalige West-Duitsland de 1e Groep Geleide Wapens (1GGW) opgericht om het NAVO-luchtruim te beschermen tegen binnenvliegende toestellen van het Warschaupact. In oktober bijt het 119 Squadron het spits af. “De Nederlanders zijn opgeleid in Amerika, waar ze al ervaring hadden met de raketten”, vertelt Van Loo. Zo is Nederland na de Verenigde Staten het eerste land dat over permanente Nike-stellingen in ons buurland beschikt. Op 12 april 1962 vereert Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht generaal prins Bernhard de eerste lichting met een bezoek.

Onder koppen als ‘Prins inspecteert geleide wapens’ en ‘Prins bezocht raketbasis’ besteden zeker 4 dagbladen aandacht aan het bezoek. ‘De raketten staan dag en nacht met opsporings- en geleidingsradar in gevechtsklare toestand opgesteld, zodat de paraatheid van dit afweermiddel voortdurend verzekerd is,’ zo schrijft De Telegraaf op 13 april 1962.

^{Eén voor één trekt Van Loo de juiste boeken uit de kasten.} 

Archief

Uit andere boeken blijkt dat Zeijlemaker eerder als kapitein naar Tjililitan, Indonesië, met zijn 6 Compagnie Commando Luchtvaart Troepen werd gestuurd om de 5^e Cie te vervangen. Zijn compagnie bestond grotendeels uit fanatieke Ambonezen, weten we uit het boek ‘De Militaire Luchtvaart van het KNIL 1945-1950’. Van Loo ontdekt verder in krantenarchieven dat Zeijlemaker op 5 februari 1938 samen met zijn echtgenote Jeanette Fehres een dochter kreeg. Dénise Cathérine Willemine werd geboren in Bandoeng, Indonesië. In de collectie van het Nationaal Archief vinden we bovendien een interneringskaart van Zeijlemaker uit de tijd dat hij in Indonesië als krijgsgevangene werd gehouden.

^{In het archief vol personeelsdossiers, vindt Van Loo meer informatie over de heren op die bij prins Bernhard op de foto staan.}

Door de gegevens van het NIMH is nu bekend waar een deel van de dia’s is geschoten en gedeeltelijk wat de aanleiding was, maar de Vliegende Hollander komt graag nog meer te weten over de opnames. Herkent u iemand op de foto of weet u meer over de getoonde gebeurtenissen? Laat het ons weten! Mail naar vliegendehollander@mindef.nl.

.

Tekst: Ritmeester Djenna Perreijn

Foto’s: Valerie Kuipers