ITAR-maatregelen betalen zich uit voor CLSK
07
Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 06 | 2017
Groene kaart
Al eens gehoord van de International Traffic in Arms Regulations? Als het goed is binnen het CLSK wel – wellicht beter bekend onder de afkorting ITAR. Handel in militaire goederen kent regels. Echter met de naleving daarvan ging de laatste decennia nogal wat fout. Het CLSK nam maatregelen en die betaalden zich uit.
‘Dan mogen we er toch mee doen wat we willen? – Helaas’
Waar gaat het over? Handel in wapens en allerhande specialistische militaire apparatuur is gebonden aan regels. Die stelt het land van herkomst op en voor Defensie is dat veelal Amerika. Al is het geleverd door een Nederlandse of Canadese firma, is het basismodel Amerikaans of zijn er onderdelen gebruikt uit Amerika, gelden hun exportregels. ‘Maar we hebben de vliegtuigen toch gekocht? Dan mogen we ermee doen wat we willen?’ “Die vraag horen we geregeld”, antwoordt luitenant-kolonel Erik Wijers, Hoofd Export Control Team CLSK. “Nou, nee dus. Helaas. Vergelijk het met een CD die je koopt; je mag de muziek draaien, maar alleen in eigen kring – niet voor publiek of de muziek bewerken. Met die voorwaarden ga je automatisch akkoord met de aankoop. Met wapens is het vergelijkbaar. Je tekent bij aanschaf de ‘End User Assurance’. Daarin staat onder andere ‘wij zullen niets overdragen aan derden, voor welk doel dan ook, tenzij we van tevoren toestemming aanvragen in Amerika. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor reparaties.”
...de Britten kunnen meepraten over hoe ze in 1982 onder vuur werden genomen met wapens die zelf ook hadden...
Om je oren geslagen
Primair gebeurt dit om zogenoemde ‘militaire technologie’, uit verkeerde handen te houden. Wijers: “Als je westerse techniek aan potentiële tegenstanders ‘levert’, rechtstreeks of via een omweg, kun je er vroeg of laat mee om je oren geslagen worden.” Daarover kunnen de Britten meepraten toen hun schepen met Franse Exocet anti-scheepsraketten onder vuur werden genomen tijdens de Falkland-oorlog in 1982. Die gebruikten ze zelf namelijk ook. Is Amerika dan uniek in zijn regels? “Nee, zeker niet”, antwoordt Wijers. “Ieder land hanteert exportregelgevingen. Het grote verschil is alleen dat de Amerikaanse exportregels van toepassing blijven, ook na de feitelijke levering. En voor elke overdracht van de apparatuur of de technische documentatie, moet je dus aan de Amerikanen toestemming vragen.
Is iedereen binnen het CLSK die met ITAR-gevoelig materieel werkt dan op de hoogte van de regels? Inmiddels is een groot gedeelte bekend met deze regels, maar dat was ruim 2 jaar geleden niet het geval. Via de JOP/MBV hebben we al veel medewerkers geïnformeerd. En dat was nodig."
‘…not to transfer controlled U.S. defense articles or technology to anyone outside the NL MOD unless authorized by the US government…’
Er was geen gevaar...
Want hoe stond het CLSK er voor? “In het verleden hebben we er binnen heel Defensie een aardig potje van gemaakt”, geeft Wijers ruiterlijk toe. “Jarenlang, sinds de val van de Muur, is er weinig of geen aandacht aan geschonken aan de Amerikaanse export wet- en regelgeving. Alles kon, zo dacht men, want de vrede was uitgebroken en er was geen gevaar dat militaire technologische geheimen gestolen werden. Dat is er nu dus duidelijk wel. Kijk alleen al naar jachtvliegtuigen in Rusland en China die deels grote gelijkenis tonen met de Amerikaanse F-22.”
Eind 2014 wordt duidelijk dat het CLSK de ITAR-regelgeving heeft overtreden. Fokker bevindt zich onder verscherpt toezicht van het State Department en heeft dan een aantal F-16 componenten van het CLSK in het bezit. Fokker moet hierover openheid van zaken geven aan de Amerikanen en meldt dat aan het CLSK. De luchtmacht kan dan maar 1 ding doen: zelf melden dat het zonder autorisatie F-16 componenten aan Fokker heeft overgedragen. Op dat moment zijn Nederlandse F-16’s voor onderhoud uitbesteed aan vliegtuigonderhoudsbedrijf SABCA in België. Daar stonden ze netjes naast Amerikaanse F-16’s, die er vergelijkbaar onderhoud krijgen. Het antwoord van het State Department was simpel: “Dat mag dan zo zijn; het betekent niet dat de Belgische firma ook ‘zo maar’ de Nederlandse toestellen mag onderhouden”. Daarvoor was een licence van het State Department nodig. Daarna is de opdracht van het State Department helder: ‘Stop onmiddellijk met het maken van verdere schendingen van de ITAR’.
‘het CLSK nam zelf het initiatief tot het vrijwillige melden van mogelijke overtredingen’
Groene kaart
Het CLSK reageert met het opstellen en indienen van een ITAR Voluntary Disclosure, de vrijwillige melding van mogelijke overtredingen. Ondertussen worden binnen het CLSK de ITAR-regels scherp aantrokken en de bedrijfsvoering verbeterd. “We hebben dingen niet goed gedaan en daarover openheid van zaken gegeven aan de Amerikanen”, beschrijft Wijers. “Eind 2015 kregen we het State Department op bezoek. ‘Vertel je plannen maar’, zeiden ze en ons voorstel kon op instemming rekenen. Met het gewenste resultaat, want de ban die op de luchtmacht lag, werd eind juni formeel opgeheven. De groene kaart dus.”
100%
Wie denkt dat het CLSK nu klaar is, heeft het mis: er moet nog veel gebeuren. Zo moet het Internal Control Plan, waarin de aanpassingen in de bedrijfsvoering worden beschreven, nog voor een groot deel geschreven worden. Daarnaast moet de bewustwording op de CLSK-onderdelen nog verder worden verbeterd. Dus nog veel werk aan de winkel.
‘houd je je niet aan de regels, dan benadeel je Defensie en Nederland’
Maar waarom moeten we nú ineens zo scherp opletten. “Misschien lijkt dat zo,” beantwoordt Wijers, maar het is iets dat we al veel eerder hadden moeten doen.” En let wel, ITAR is niet alleen iets voor de luchtmacht. Het geldt Defensiebreed. “95% van onze wapensystemen is van Amerikaanse makelij of heeft Amerikaanse onderdelen. Voor de KLu is dat zelfs 100%. Bij de luchtmacht zijn we goed bezig; we lopen voorop bij de andere krijgsmachtdelen. Voldoen we niet aan de ITAR, dan krijgen we bijvoorbeeld minder intell van de Amerikanen, ze knijpen de mogelijkheden van onze wapensystemen met ‘andere’ software of leveren die zelfs helemaal niet. Dus, hou je je niet aan de regels, dan benadeel je Defensie en Nederland. En dat kan verstrekkende gevolgen hebben. Twijfel je wat wel en niet mag? Vraag het van tevoren bij ons na. Heel simpel, maar dat zijn de toverwoorden. Dan maken we een afspraak over wat wel en niet kan. En er kan van alles, mits er toestemming is.”
Wil je meer weten, regelgeving en bedrijfsvoering nakijken? Kopieer dan deze link in intranet:
Tekst: Arno Marchand
Foto’s: Defensie
