In haar bijdrage schetst Patricia Damen, hoofd Joint Sigint Cyberunit van de MIVD en de AIVD, de mogelijkheden om in het fictieve land ‘X’ inlichtingen te verzamelen over een hackerscollectief. Zij geeft aan dat  de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017) de AIVD en MIVD onvoldoende operationele ruimte geeft om snel en wendbaar te handelen tegen cyberaanvallen. Damen kijkt uit naar de tijdelijke wet die meer operationele slagkracht geeft en tegelijkertijd het nieuwe, bindende toezicht introduceert.

Patricia Damen vertelt dat de MIVD en de AIVD hun onderzoeksvragen altijd als eerste proberen te beantwoorden met middelen die de minste impact op burgers hebben. Denk bijvoorbeeld aan het nagaan van openbare bronnen als de krant of social media. Vervolgens kijken ze of partnerdiensten over informatie beschikken en tenslotte zetten ze bijzondere inlichtingenmiddelen in. Omdat het lang niet altijd mogelijk is om een menselijke bron te gebruiken, een spion, is het vaak noodzakelijk om technische middelen te gebruiken: signals intelligence (afluisteren) of cyberonderzoek. Ook hier is het uitgangspunt om zo gericht mogelijk te zoeken, met een zo klein mogelijk impact op personen die niet in de belangstelling staan.

Bulkdata

Het cyberonderzoek kan bestaan uit onderzoek naar bulkdata, kabel- en etherinterceptie en hacken. Damen benadrukt dat het gebruik van deze middelen onvermijdelijk is, in een wereld die steeds digitaler wordt. Met deze middelen is het mogelijk om te zoeken naar gekende, maar ook naar ongekende dreigingen. Een gekende dreiging is bijvoorbeeld een hackerscollectief dat al in beeld is. Een ongekende dreiging is een hackerscollectief dat de diensten nog niet kennen. Damen gaf aan dat onder de Wiv 2017 de diensten nu niet, of beperkt, kunnen zoeken naar ongekende dreigingen. De tijdelijke wet die de ministers van Defensie en Binnenlandse Zaken nu hebben opgezet, geeft meer ruimte. Binnen deze wet is een passend dynamisch toezichtstelsel opgetuigd.

Meer over de tijdelijke wet: Tijdelijke wet cyberoperaties | Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten | AIVD