Tekst ritmeester Djenna Perreijn
Foto Paul Tolenaar, sergeant-majoor Maartje Roos, Hull Vane BV
'De aanhouder wint'
Zr.Ms. Zeeland is het eerste schip dat een zogenoemde Hull Vane krijgt: een onderwaterspoiler die tal van tactische, praktische en besparende voordelen oplevert. Het experiment is wereldwijd een primeur: geen enkele andere marine heeft de modificatie bij grotere schepen nog aangedurfd. Maar de weg er naartoe was niet zonder hobbels.
De Hull Vane is een draagvleugel van 11 meter breed die achterin aan de onderkant van een schip wordt bevestigd. Het grootste voordeel is de brandstofbesparing die het oplevert, die is minstens 10%. Met een verlaagde weerstand kan het schip bovendien een hogere topsnelheid met hetzelfde motorvermogen behalen. Daarnaast zorgt de modificatie voor verminderde kielzog en dus minder golven. Dat is tactisch belangrijk, omdat het schip zo vanuit de lucht minder snel is te zien.
Behalve de tactische en besparende voordelen is er ook operationele winst: door de Hull Vane schommelt het achterdek minder en blijft het helikopterdek stabieler. Daardoor kan de helikopter gemakkelijker, en dus vaker, landen. Ook het FRISC-vaartuig kan eenvoudiger de slipway de- en embarkeren. Tot slot vermindert de modificatie slamming, waarbij de boeg op het water slaat. Het vergroot dus het comfort voor opvarenden.
Nodige uitdagingen
Om de voordelen op papier te bewijzen zonder alleen op computeranalyses te hoeven vertrouwen, schakelde de Afdeling Maritieme Systemen (AMS) de innovatiemanagers bij Military Innovation by Doing (MIND) in, het innovatiecentrum van DMO. Met modeltesten toonden ze samen de meerwaarde van de spoiler aan. "Mijn mailboxmap 'Hull Vane' puilt na 5 jaar uit," vertelt Jan van Bergen van AMS. Want de resultaten kwamen niet vanzelf boven drijven. "De firma Hull Vane heeft een Frans schip van 56 meter voorzien van de modificatie, maar dat is tot nu toe het grootste marineschip. Ons beoogde patrouilleschip is wel 100 meter. Dat leverde dus de nodige uitdagingen op."
Na 2 jaar onderzoek zag de businesscase er in 2017 positief uit, toen de engineers tegen een probleem aanliepen. Van Bergen: "De slipwayvoor het FRISC-vaartuig zat in de weg waardoor de schroeven tegen de Hull Vane aan zouden komen. Maar als we de vleugel dieper plaatsen, zouden de dwarskrachten (krachten die in bochten tegen de vleugel aanduwen, red.) groter worden en dat verkort de levensduur van de modificatie."
Het was een behoorlijke inspanning om een aangepast model te ontwerpen. "Het was een taaie periode, maar uiteindelijk hebben we een goede oplossing die ruimschoots voldoet: de levensduur is beoogd op minstens 18 jaar."
Momentum
Na 5 jaar onderzoek mogen de resultaten er zijn. En de verdiensten binnen handbereik, want de fabrikant is een Nederlands bedrijf dat snel kan leveren. Toch bleek de realiteit weerbarstiger, blikt kapitein-luitenant-ter-zee Marin van Herk van MIND terug. "We willen innoveren bij Defensie, dus voor experimenten, simulaties en modelproeven zijn altijd wel potjes te vinden. Maar zodra iets een succes blijkt, kijkt iedereen elkaar aan: 'waar moet het grote geld voor de implementatie vandaan komen?'"
Van Herk heeft zich naar eigen zeggen als luis in de pels opgesteld om te zorgen dat de Hull Vane na jaren van onderzoek ook daadwerkelijk werd aangeschaft. "Waarschijnlijk heb ik daarbij veel mensen geïrriteerd, maar dat is mijn rol; ik heb mij niet laten afwimpelen. CZSK vroeg zich in eerste instantie af waarom zíj́ de Hull Vane moet aanschaffen. Het brandstofbudget ligt immers bij de DMO en die organisatie profiteert er dus financieel van. Daarna ging ook het loket bij de bestuursstaf dicht. Overal kreeg ik dezelfde boodschap mee: 'geen tijd, geen geld, geen resources; probeer het maar ergens anders'. Ik was bang dat het momentum voorbij zou gaan, terwijl de analyses en rapporten die het succes van de Hull Vane bewijzen, allemaal klaar liggen."
Eisenlijstje
Van Herk wist uiteindelijk de 3-sterrenadmiraals van DMO en CZSK om tafel te krijgen. Daar is de deal beklonken: de Hull Vane komt er en wel op Zr.Ms. Zeeland. "Een hele opluchting", vertelt Van Bergen. "Het is een bijzondere en belangrijke innovatie. Ik ben blij dat men bij MIND de nek heeft uitgestoken om de financiering rond te krijgen; de aanhouder wint."
Zr.Ms. Zeeland gaat volgend jaar of in 2022 het dok in voor groot onderhoud. Van Bergen: "Dat zou het moment kunnen zijn om de onderkant van het schip aan te passen en de spoiler te installeren." Pas als het schip weer vaart, kan na een meetprogramma van een paar weken de Hull Vane zich dan echt bewijzen. Van Herk: "Als de resultaten zo gunstig zijn als onze simulaties en modelproeven doen vermoeden, dan hopen we de modificatie ook door te voeren op andere schepen."
Buitenlandse marines kijken ondertussen met serieuze belangstelling mee naar de resultaten. Van Herk: "Op internationale symposia blijkt dat iedereen het een fantastische toepassing vindt, maar dat nog niemand het aandurft. De aanschaf en de aanpassingen aan het schip kosten beiden een half miljoen. Daarna nog eens een miljoen voor de plaatsing. Totale kosten dus €2 miljoen. "
