Tekst Arno Marchand
Foto sergeant Jan Dijkstra | Video en montage: sergeant-majoor Eva Klijn

1e F-35 voor gebruik in Nederland

Scroll naar beneden voor de video

De presentatie in Cameri op 12 september was net even anders dan pakweg een half jaar geleden bij de 'uitrol'  van Nederlands eerste operationele F-35 in Fort Worth. Maar ‘Il primo F-35 Olandese’ was toch een prima reden voor een feestelijk moment in de Noord-Italiaanse F-35 fabriek. De getoonde F-35 met staartnummer F-009 is het vliegtuig dat eind oktober vliegbasis Leeuwarden als thuisbasis krijgt.

In de schilderhangaar die deel uitmaakt van de ‘Final Assembly and Check Out Facility’, kortweg FACO, staat de F-009 geduldig te wachten op de eregasten. Die komen zowel uit gastland Italië als de Verenigde Staten, maar uiteraard ook uit Nederland. Onder hen de staatssecretarissen van Defensie en Economische Zaken en de directeur DMO vice-admiraal Arie Jan de Waard. “Wij slaan als DMO een brug tussen wat de operationele commandanten willen. Dat proberen we zo goed mogelijk te bestellen en op tijd af te nemen. De F-35 is zo’n product en daarmee krijgt de luchtmacht een state-of-the-art vliegtuig: een vliegende laptop – een hele goeie – die de luchtmacht écht vooruit gaat helpen met beschermen wat ons dierbaar is.”

Directeur DMO De Waard (r.) en C-LSK luitenant-generaal Dennis Luyt zetten er hun handtekening onder.

In de gaten houden

De faciliteit in Italië bestaat uit 2 delen. In de ene maakt vliegtuigbouwer Leonardo de complete vleugelsectie. Niet alleen voor gebruik in Cameri, want het overgrote deel gaat per boot naar de USA voor de productielijn bij Lockheed Martin in Fort Worth. In het andere deel bouwt Leonardo de vleugel met nog 3 andere hoofdcomponenten en veel kleinere onderdelen samen tot een compleet vliegtuig. 14 F-35’s zijn er inmiddels van de band gelopen; de AN-09 is nummer 15. Luchtmachtmajoor Robin Boele houdt het productieproces van dat toestel van begin af aan in de gaten. Dat doet hij als plaatsvervangend hoofd van het Italiaans-Nederlandse Quality Assurance team dat verder uit 4 Italianen bestaat. “Onze voornaamste taak is procesverificatie: het controleren van 20 kritische stappen in het bouwproces bij zowel de ‘full wing’-productie als in de FACO. Dat doen we in opdracht van de Amerikaanse toezichtorganisatie DCMA.”

Speciaal voor de roll out lieten de Nederlanders in Cameri deze banner maken.
Majoor Robin Boele: “Voor een techneut is het echt fantastisch om hier te zitten.”

Controle

“Als je iets koopt wat veel geld kost, wil je getest hebben of het voldoet”, vervolgt Boele die toezichthouder is vanuit DMO-Inkoop Toezicht Defensie Leveranciers. “Maar van de buitenkant kun je niet alles meer zien. Wij doen dus geen productcontrole, maar controleren processen en werkwijzen. Wij kijken of de voorgeschreven procedures van Lockheed Martin tijdens het bouwproces worden gevolgd. Zien we iets wat niet klopt, dan kaarten we aan dat na te kijken en met een ‘corrective action plan’ te komen. Daarna controleren we natuurlijk of de maatregelen effectief zijn geweest.” Boele, die hier als eerste Nederlander zit, vindt zijn werk zogezegd hartstikke leuk. “Ik ben van huis uit techneut. Het is fantastisch om hier te zitten, in een geweldige omgeving met enthousiaste en professionele collega’s.”

Ook even aanwezig zijn bij de presentatie in Cameri? Bekijk dan deze video.

Waar voor je geld

Rolt die F-35 eenmaal van de productielijn, dan volgt na diverse testvluchten de aflevering aan Nederland. Daar gaat de F-35 nog niet meteen vliegen. “Eerst wil je er zeker van zijn dat je een goed product krijgt dat eveneens goed geladen is in alle digitale onderhoudssystemen”, verduidelijkt liaison majoor Arthur Driesen. “Vergelijk het met een auto. Die wil je door de dealer gecontroleerd hebben voordat je hem afneemt. Controleer je het vliegtuig niet meteen, maar over 2 jaar en je vindt iets: wie is er dan nog verantwoordelijk voor? Ik wil met een schone lei beginnen; zeker weten dat alles klopt als we gaan vliegen.”

Een groot deel van de DMO- en luchtmachtafvaardiging vereeuwigd met de AN-09.
Majoor Arthur Driesen: “Het is belangrijk dat de mensen je hier kennen en vertrouwen.”

Allemaal nieuw

Driesen werkt al sinds 2009 bij het F-35 programma: 5 jaar in Washington en even zo lang in Nederland. In die tijd hield hij zich bezig met motoronderhoud, aankoop van test en support equipment, ARBO en Milieu en aankoop van F-35 simulators. Sinds een maand werkt hij als liaison op Cameri. Hij blijft daar tot dat de laatste van voorlopig 37 bestelde F-35’s is afgeleverd. “Het is belangrijk dat de mensen hier je leren kennen, ze je vertrouwen en dat jij snapt waarover je spreekt.”

Naast de werkzaamheden voor de roll out, kijkt Driesen al verder. “Ik ben nu bezig om hier Nederlandse F-16’s als escorte te kunnen ontvangen. Die begeleiden de AN-09 dan op 31 oktober naar Leeuwarden. Dat zijn allemaal nieuwe dingen voor de FACO en Leonardo. Zo ook dat een Nederlandse vlieger een kist hier vandaan wegvliegt.” Dat overvliegen gebeurt met een eenmalige ‘permit to fly’. In Nederland volgt dan het acceptatieproces samen met het CLSK. Indien oké draagt DMO de F-35 formeel over aan het CLSK.

Kolonel Marco Kievit: “Je gooit niet zomaar iets over de schutting.”

Geen routine

Ondanks de ervaring die de luchtmacht al met de F-35 in Amerika opdeed, zorgt DMO in nauwe samenwerking met hun het CLSK-transitieteam voor zo optimaal mogelijke condities op Leeuwarden. “Je gooit niet zomaar iets over de schutting”, zegt kolonel Marco Kievit, sinds 4 jaar projectleider verwerving F-35 bij DMO. “Mijn belangrijkste taak is het verwerven van alle materialen en middelen die nodig zijn om straks met de F-35 te kunnen opereren. Niet alleen de vliegtuigen, maar ook simulators, leer-, onderhouds- en testmiddelen en IT-systemen. Dit project is écht teamwerk en nooit routinewerk.”