Zr. Ms. Zeeleeuw is eind april als eerste onderzeeboot uitgerust met
de gloednieuwe optronische mast. Deze vervangt de oude periscoop, waar de
commandant al die tijd de horizon mee aftuurde. Hiermee is de volgende stap in
het instandhoudingsprogramma (IP) Walrusklasse genomen.
Met een joystick draait de technicus de 360-gradenfoto op een beeldscherm. De
foto is net geschoten door de nieuwe periscoop van de Zeeleeuw, de optronische
mast. Het beeld zoomt in, mensen aan het werk in hun kantoor worden zichtbaar.
Het beeld draait verder en biedt uitzicht over het water van de Nieuwe Haven in
Den Helder. De hele werkploeg kijkt met de technicus mee naar het beeldscherm.
“En dat is een grote winst in vergelijking met de oude periscoop. Toen kon
alleen de commandant kijken.”
Aan het woord is kapitein-luitenant-ter-zee Danny van den Bosch (DMO
Projecten). Hij is projectleider van het IP van de Walrusklasse.“Voorheen kon
alleen de commandant of de officier van de wacht 15 seconden de omgeving
scannen. Puur mensenwerk, daar zitten veel nadelen aan.” Nu ‘kijkt’ de nieuwe
mast van de onderzeeboten 'zelfstandig'. In korte tijd ontstaat een totaalbeeld
van de omgeving, als het moet met infrarood. Dag of nacht, weer of geen weer en
in HD-kwaliteit. Vervolgens zijn de beelden door de gehele bemanning af te lezen
op de monitors in het ruim.
De gestripte centrale van de Zeeleeuw. Inmiddels zijn de nieuwe consoles geplaatst. Een kraan laat de optronische mast in het sail zakken.
Software is zwaartepunt
Software bespaart daarmee en berg mensenwerk. Beelden die van de mast afkomen
zijn zo snel te vergelijken met bijvoorbeeld sonarmetingen. Daarna stapelt het
systeem de informatie op en geeft het Combat Management Systeem (CMS) al aan
waar een interessant object zich bevindt en wat dit waarschijnlijk is. Van den
Bosch: “Vroeger waren daar meerdere bemanningsleden voor nodig. De beelden
worden bewaard, waardoor ze wanneer nodig oproepbaar zijn. “Dat samenvoegen van
gegevens zorgt wel voor een uitdaging voor de software. Nu al staat er op de
werf een straalwagen om te testen of de mast die signalen oppikt. Als alle
instrumenten zijn geplaatst, volgt in oktober de testfase voor het gehele
systeem. Dan moet de Zeeleeuw haar oren en ogen synchroniseren.
Masten geplaatst op het Sail van de onderzeeër
Walrusklasse. Op nummer, van voor naar achter.
A) Optronische mast. De vervanger van de
oude periscoop. Deze maakt binnen een aantal seconden 360 graden een beeld in HD
van de omgeving. Ook zit er een infraroodcamera in voor als het mistig is of bij
duisternis. De camera’s kunnen vooraf ingesteld worden op een bepaalde afstand
en richting, waardoor een mogelijk doelwit direct in beeld is. Bovenop de mast
zit een kleine ‘knobbel’, de
VHF-antenne. Deze is voor verbindingen met een kort bereik en het is een
GPS-tracker, waarmee het schip de positie op de digitale kaart kan
bepalen.
B) De kooi waarin de mast verdwijnt. Deze kooi bestaat
uit Radar Absorbent Material (RAM), dat de mast afschermt van
vijandelijke radarsystemen.
Aanvalsperiscoop. Dit is nog een klassieke
doorkijkperiscoop. Door zijn smalle diameter laat deze mast weinig sporen achter
in het water. Deze is bedoeld om de vijand van korte afstand te bekijken.
EOV-mast. Een
soort ‘spionagemast’. Hiermee kan
de bemanning allerlei radioverkeer van de vijand onderscheppen en
afluisteren. Deze meet ook radarsignalen en kan aan de
hand van de sterkte en de frequentie een inschatting maken waar een vijandelijk
doel zich bevindt.
Stuurboords radiomast. Een orignele
radiomast.
SATCOM mast. Maakt satellietcommunicatie
mogelijk. Deze mast is ook vernieuwd tijdens het Instandhoudingsprogramma
Walrusklasse.
Radarmast voor radarbeeld van de omgeving.
Hiermee kan de bemanning vijandelijke schepen en vliegtuigen detecteren.
Snuivermast. Uitschuifbare mast om de
dieselmotoren te voorzien van lucht. De uitlaatgassen worden naast de
snuivermast in het water geblazen, waardoor het snel afkoelt en er geen
rookpluim ontstaat.
Internationale samenwerking
Luitenant-ter-zee 2 OC Jurrit Visser (DMO/MATLOG) is als projectleider
verantwoordelijk voor de optronische mast. “Ik heb er 2 jaar aan voorbereiding
op zitten. Dan is het mooi om te zien dat alles werkt”, begint hij. Visser geeft
aan dat het vooral een klus was om de leveranciers van de verschillende
onderdelen op elkaar af te stemmen. “De kooi waar de mast doorheen gaat, is
gemaakt van radar absorberend materiaal. Dit komt van het Italiaanse bedrijf
Calzoni. De meetkop van de mast, met al zijn elektronica is gemaakt in de VS
door KEO-Kollmorgen. Dan is het wel fijn dat de mast er nu zo soepeltjes
uitschiet”, vertelt Visser. Daarnaast moet de nieuwe apparatuur worden gekoppeld
aan de elektronica en hydrauliek van de Zeeleeuw. “Je wil niet weten hoeveel
kabels en leidingen er omgelegd moesten worden om dit te bereiken”, zucht Visser
met een glimlach. Het duurde 8 maanden om het zogeheten sail (zie afbeelding) om
te bouwen naar de nieuwe situatie.
De meetkop is op de mast geplaatst. Het testen kan beginnen.
Groots project
Per onderzeeboot duurt het programma zo’n anderhalf jaar. Daar zit wel een
overlap in, zo ligt Zr.Ms. Dolfijn al in het dok naast de werf. Deze boot is al
ontdaan van zijn verflaag en ondergaat als tweede de update. In 2020 moeten alle
4 de onderzeeboten zijn voorzien van nieuwe oren en ogen. Naast deze update
worden er ook andere aanpassingen gedaan. Zo worden de wapenbesturingssystemen
vernieuwd en de sonar verder ontwikkeld. Het mag wat kosten, maar volgens Van
den Bosch vallen die kosten in het niet bij de verlenging van de levensduur van
de onderzeeboten. “Als je voor deze kosten 10 jaar langer met de onderzeeboten
kan varen, zou iedereen ervoor kiezen”, zo stelt Van den Bosch. Eind van dit
jaar moet de Zeeleeuw gereed zijn om te gaan testen op zee.
