Patriots naar Oekraïne

‘Het zal een steile leercurve zijn’

Het hoge woord is eruit. Nederland gaat lanceerinstallaties van de Patriots leveren aan Oekraïne. Daarbij gaan onze militairen Oekraïners opleiden op het systeem. Zes vragen over de levering van de Patriots.

Het is een bekende uitspraak van de waakhonden van het luchtruim. ‘Luchtverdediging garandeert geen winst in een oorlog, maar zonder verlies je ‘m sowieso.’ Dat is waarom Nederland gehoor geeft aan de noodkreet van president Volodymyr Zelensky. Hij vraagt al enige tijd om het wapensysteem om de inwoners en de kritieke infrastructuur van zijn land te beschermen tegen Russische raketten en drones.

Wat wordt er precies ‘geschonken’?

Nederland levert twee Patriot-lanceerinstallaties en de bijbehorende raketten aan Oekraïne. Dat werd twee weken geleden bekendgemaakt na een topoverleg tussen Defensieministers in het Duitse Ramstein. Naast materieel wordt er gekeken naar inzet van de mens.

Want… hoe zit het met opleiding op het systeem?

“De Patriot is een prachtig, maar complex systeem”, vertelt kolonel Jos Kuijpers, commandant van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC). Een degelijke opleiding is dus hard nodig. Defensie zorgt ervoor dat Oekraïense militairen met het luchtafweersysteem kunnen werken. Over de exacte bijdrage van Nederlandse militairen aan de training van Oekraïners wordt nog nagedacht. Ook op vragen hoeveel instructeurs er nodig zijn en waar de training gaat plaatsvinden zijn nog geen eenduidige antwoorden geformuleerd. Wel is duidelijk dat de Oekraïners een pittig lespakket wacht. “Afhankelijk van de functie varieert een opleiding bij ons van een maand tot een jaar. Nu moet het in enkele maanden gebeuren. Maar het gaat nu echt om het fysiek bedienen van het apparaat. Zaken als sport en exercitie doen er even niet toe. Het zal een steile leercurve zijn, maar het is zeker mogelijk om met minder opleiding toch een goed resultaat te boeken.”  

Hoeveel Patriots hebben we eigenlijk? 

Nederland beschikt over drie vuureenheden. Elk heeft een radar, vuurleidingscentrale en meerdere lanceerinrichtingen. Het DGLC heeft materieel in huis voor een vierde vuureenheid, maar die dient als reserve bij onderhoud én om andere vuureenheden inzetbaar te houden. Er klonken geluiden dat onze krijgsmacht een complete vuureenheid zou leveren, vertelt de commandant van DGLC: “Maar dan zouden we een kwart van de Nederlandse inventaris weggeven.”

Zowel Duitsland als de Verenigde Staten dragen ook Patriots en personeel bij. “Deze landen hebben veel meer Patriots, dan heb je wat meer bewegingsruimte. Het pakket dat nu op tafel ligt vind ik voor ons land heel netjes.” De levering is een zorgvuldige afweging tussen de steun van een door oorlog verscheurd land en het bewaken van ons eigen luchtruim: “Hoewel ons land het belangrijk vindt om een steentje bij te dragen, mag daardoor niet de eigen veiligheid in het geding komen.”

Waarom is de Patriot van belang in de strijd in Oekraïne?

Een raket van de Patriot volgt zijn doel en onderschept deze met een elektronisch gestuurde radarbundel. Op die wijze kan het luchtverdedigingssysteem helikopters, bemande en onbemande vliegtuigen, ballistische raketten en kruisraketten uitschakelen. Dit kan tot op een hoogte van ongeveer twintig kilometer en een afstand van zestig kilometer. Een vuist in de lucht: de Patriot is het grootste luchtverdedigingssysteem van onze krijgsmacht. Er zijn maar weinig landen die over dit soort zwaar luchtafweergeschut beschikken. Kijkend naar Europa hebben enkel Duitsland, Griekenland en Spanje de Patriot in bezit. Kuijpers begrijpt volledig waarom de Oekraïense president Zelensky vroeg om de verdedigingssystemen. “Los van de dracht van het systeem is de Patriot ook uitermate geschikt om ballistische raketten uit te schakelen. Als je ziet wat er nu bijna dagelijks neerkomt in Oekraïne, snap ik dat je daar dit systeem tegenover wil zetten.” 

Hoe heeft de eenheid gereageerd op de beslissing?

Onder de militairen van het DGLC overheerst bovenal begrip, al voelt het soms stiekem wel even dubbel. Kuijpers: “De mensen hier zijn zo trots op hun spullen en het systeem waar ze op werken. Dan is het best even slikken als je daar een deel van af moet staan. Maar natuurlijk snappen ze het. Bovendien hebben de VS en Nederland afspraken gemaakt om het vervangingstraject van nieuw te leveren onderdelen te versnellen.

We zien allemaal de beelden uit Oekraïne langskomen en kijken tandenknarsend toe. Je hebt iets wat het tegen kan houden, maar je kunt er niet aan deelnemen. Mooi dat we op deze manier toch een bijdrage leveren.” 

Wanneer kan Oekraïne op het luchtafweersysteem rekenen?

Dat is vooralsnog onduidelijk. Wat wel vaststaat is dat mens en materieel ‘op zeer korte termijn’ worden ingezet. Hoewel nog in nevelen gehuld, staat één ding vast: bij DGLC was en is het nu alle hens aan dek. Niet alleen in het sturen van het materiaal, maar ook in de afstemming. Kuijpers: “We kunnen wel wat weggeven, maar de VS en Duitsland sturen ook Patriot-systemen die kant op. Dat zijn weliswaar dezelfde systemen als die van ons, maar je hebt altijd interoperabiliteit-issues. Je kunt niet iedere lanceerinrichting zomaar aan elke willekeurige radar knopen. Dat moet je goed afstemmen met elkaar.”