JPOW en de kunst van het verbeelden

De Spaanse sergeant Jorge Puyana hoeft geen traantje weg te pinken. Maar voor het eerst deelnemen aan Joint Project Optic Windmill (JPOW) roept bij hem wel emoties op. Dolenthousiast is hij over hoe de meest toonaangevende lucht- en raketverdedigingsoefening van Europa in elkaar steekt. Trainen in een internationale omgeving is voor hem allesbehalve een dagelijkse bezigheid.

Doordat het Patriot-raketsysteem waarmee ze altijd trainen momenteel ontplooid is bij de Turks/Syrische grens, zit er voor de thuisblijvende Spaanse luchtverdedigers niets anders op dan onderscheppingsscenario’s op papier te schetsen en middels vraag/antwoord de effectiviteit te beoordelen. Niet echt anno 2021, maar de mannen moeten wat. Maak je met zo’n voorgeschiedenis voor het eerst kennis met de realistische computersimulaties van JPOW, vallen heftige emoties niet uit te sluiten. Zowel minder ervaren jonkies als oude rotten in het vak verliezen zich gemakkelijk in de met bits en bytes gebouwde wereld. Bij sergeant Puyana is dat overduidelijk het geval: de tactical director assistant raakt er niet over uitgepraat.  

Meer uitleg over JPOW? Check de animatie!

Zonnestormen schaden apparatuur

Ondanks corona strijken voor de jongste editie van JPOW toch 400 militairen uit 10 landen neer op de Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel. De meesten fysiek, anderen via een datalink. Rode draad is het opzetten van een gezamenlijke raket- en luchtverdediging. Op de turbulente zuidflank van de NAVO loopt de dreiging op. Alsof dat niet erg genoeg is, brengen de scriptschrijvers een flinke dosis onvoorspelbaarheden in. Bepaald niet alledaags is het effect van schadelijke zonnestormen op de luchtverdedigingsapparatuur. “Om de realiteit geen geweld aan te doen, speelt deze JPOW zich in 2025 af”, begint luitenant-kolonel b.d. Jan Marinus. “Naar verluidt bereiken de stormen dat jaar hun hoogtepunt”, aldus de adviseur bij TNO. 

Operatie verandert in heksenketel

Wat er precies gaat gebeuren, wil Marinus niet zeggen. Dat moet nog even geheim blijven. Maar dat de mannen en vrouwen aan de bak moeten, staat vast. Net als bij een echt conflict heeft JPOW een spanningsboog. Met het oplopen daarvan neemt de dreiging toe, evenals de bevoegdheden van de vuureenheden. “Op een gegeven moment deden we zelf de doelidentificatie”, vertelt Puyana. “Dat gebeurde toen we het contact met het hogere niveau verloren.” Volgens de Spaanse onderofficier verandert de luchtoperatie op zo’n moment in een heksenketel. “Aan het eind zat iedereen zwetend achter de computer. Voor mij is dit het echte werk.” 

Aansturing door 1 (GE/NL) Corps

Nieuwkomer Spanje, maar ook doorgewinterde Patriot-landen als de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland hebben baat bij JPOW. Het is de gelegenheid om tactieken fijn te slijpen, aangepaste computers of sensoren te testen en om procedures te trainen. Ter voorbereiding op deelname aan de flitsmacht van de NAVO is voor de Duits/Nederlandse Shorad (short range air defense) Task Force een eigen scenario opgetuigd. “Onze reden om aan JPOW mee te doen, is beter worden”, slaat commandant majoor Gert-Jan de spijker op de kop. Wat deelname zo uniek maakt? “Dat we momenteel door 1 (German/Netherlands) Corps worden aangestuurd en niet door een luchtmachthoofdkwartier zoals gewoonlijk. Daardoor krijgen we te maken met de dynamiek van het landoptreden. Dat is voor ons weer een tijd geleden.”     

Maatregelen tegen inkomende raket

“Wat je tijdens JPOW wil, is mensen onder druk laten oefenen”, vervolgt JPOW-kenner bij uitstek Jan Marinus. Hier train je gesimuleerd een dreiging die je waarschijnlijk nooit in het echt zal ervaren. De Spaanse delegatie kan daarover meepraten. Op de radar vloog een gevechtsvliegtuig vrij langzaam hun verantwoordelijkheidsgebied in. “Tot zover niets aan de hand tot het toestel onverwacht een antiradarraket afvuurde en we onmiddellijk allerlei tegenmaatregelen moesten nemen, waaronder frequenties wisselen. Tijdens de debrief hoorden we hoe we dit soort situaties slimmer kunnen aanpakken. We leren hier iedere dag. Nederland bedankt.”