Tekst Bert van Elk
Foto Louis Meulstee
Massale belangstelling voor herdenking Market Garden
Eerst schuift er één door het gras over de bruin uitgeslagen basaltblokken het water in, al snel gevolgd door z’n maten. In korte tijd ligt een tiental Poolse parachutisten in de Nederrijn tussen Oosterbeek en Driel. Als ze halverwege zijn, komen er uit het maisveld op de zuidoever landgenoten met rubberbootjes. Peddelend bereiken ze de overkant. Dan volgen de laatste parachutisten die – bepakt en bezakt – met grotere, snelle boten worden overgevaren.
90 Poolse militairen van de Poolse 6th Airborne Brigade uit Krakow herhaalden als eerbetoon de oversteek van 21 september 1944. Hun voorgangers van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade trokken 75 jaar eerder tijdens operatie Market Garden onder leiding van generaal-majoor Stanislaw Sosabowski de rivier over. Hun opdracht: de resten van de gehavende Britse 1e Luchtlandingsdivisie bij Oosterbeek helpen. Daarvoor ontving de Poolse eenheid op 31 mei 2006 de Militaire Willems-Orde.
'Als ze het vragen, doe ik het zo weer'
Zware zwemtocht
De oversteek vormde het sluitstuk van de 75e herdenking van Market Garden en trok duizenden belangstellenden. Die hadden er een groot applaus voor over, en terwijl zij door hun massale vertrek de verkeersregelaars tot wanhoop dreven, ruimden de Poolse parachutisten goedgeluimd hun (natte) uitrusting op. “Heel bijzonder om dit te doen”, zegt een van hen, terwijl hij zijn druipende uniform en patroontassen probeert uit te trekken. “Als ze het vragen, doe ik het zo weer.”
De overtocht van een kleine 100 meter was volgens hem goed te doen. “We hebben er ook voor getraind. Het is ons dagelijks werk, toch is het zwaar. Je hebt je wapen bij je van 5 kilo, patronen, je laarzen lopen vol en je uniform wordt door het vocht loodzwaar.” Moe? Hij zegt niets, maar fronst zijn wenkbrauwen en denkt bijna hoorbaar: hoe kun je het vragen…
‘We deden het ter nagedachtenis aan onze kameraden’
Ter nagedachtenis aan kameraden
Soldaat Kosinsky staat met een glimlach van oor tot oor tussen zijn eveneens kletsnatte collega’s. Uit de wind probeert hij zich om te kleden. Hij is trots te hebben gezwommen op deze historische plek. “We hebben het gedaan ter nagedachtenis aan onze kameraden. Het zijn destijds wel onze jongens geweest, die het toch maar even gedaan hebben.” Inmiddels 5 jaar beroepsmilitair is de trip naar Nederland zijn eerste buitenlandse ‘missie’. “We hebben de afgelopen week boven de Ginkelse Heide gesprongen en nu dan bij Driel. We hadden niet gedacht dat er zoveel belangstelling zou zijn. Heel bijzonder dat het nog zo leeft. Mijn grootvader maakte deel uit van het Volksleger, het Poolse verzet in de Tweede Wereldoorlog.”
‘Soldaat zijn is misschien wel een van de meest onbaatzuchtige dingen die je kunt doen’
Hartelijkheid
Op de rand van het betonnen havenhoofd bij het Drielse Veer gezeten, hielden Britse veteranen van het 298th Parachute Regiment ‘Royal Horse Artillery’ de oversteek in de gaten. Ze zijn verbaasd over de massale aandacht. “Bij ons in Engeland leeft het totaal niet”, zegt Mick ‘Dutch’ Holland. “Voor veel mensen was Market Garden één van de vele slagen uit de Tweede Wereldoorlog en ook nog eens eentje die slecht afliep.” Holland sprong in 1969 boven de Ginkelse Heide bij de 25e herdenking van Market Garden. "Mijn tweede sprong in mijn 30 jaar durende militaire carrière. De eerste was vlak daarvoor boven Bergen-Belsen in Duitsland. Ook al zo’n beladen plaats. De belangstelling bij de herdenking toen, en de hartelijkheid van de Nederlanders zijn mij altijd bijgebleven.”
Zijn buddy Voy Chmura (hij heeft Poolse voorouders) was er destijds ook bij en krijgt 50 jaar na dato nog warme gevoelens van zijn Nederlandse avontuur. “De landing was onvoorstelbaar. Toen we landden, stonden de mensen overal op de dropzone. Als je de grond raakte, verdween je gelijk in de mensenmassa. En maar praten tegen je. ‘s Avonds gingen we Arnhem in om te eten. We kregen het diner cadeau. Heerlijk. Betalen was er niet bij.”
Meest onbaatzuchtig
“Toen ik net die jongens plat op hun buik het water in zag schuiven, en het geweervuur hoorde, voelde ik het ook weer. Je bent doodsbang als je daar ligt en er op je geschoten wordt”, aldus Falklands-veteraan Holland. “Toch ga je. Soldaat zijn is misschien wel een van de meest onbaatzuchtige dingen die je kunt doen. Je doet het voor je kameraden en voor anderen.”
