Lessen in leiderschap

“We weten zelf niet hoe goed we zijn”

Boekenkasten zijn erover volgeschreven: leiding geven. Bestuurders, CEO’s en vooral hordes managementgoeroes klimmen in de pen. Maar waar zijn de militairen? De krijgsmacht kan over leiding geven immers een aardig woordje meepraten. Met zijn boek 'Niemand is belangrijker dan het team' is brigadegeneraal Otto van Wiggen vastbesloten om ruimte op de boekenplank te veroveren.

Pakweg 40 jaar landmacht-ervaring balt Van Wiggen samen in zijn militaire visie op leidinggeven. Onder andere als commandant van het Korps Commandotroepen en de Luchtmobiele Brigade. “Ik heb nu wel wat te melden aan de jeugd”, stelt Van Wiggen. Al twijfelde hij ook. Zelfs tot een week voor publicatie. Moest hij het wel echt uitbrengen? “Ik wil niet gezien worden als een gefrustreerde, oude generaal die nog even wat dingen wilde rechttrekken voor hij de dienst uitgaat.”

Alle neuzen dezelfde kant op

Zo leest het boek zeker niet. Van Wiggen schreef geen theoretische verhandeling over leiderschap. Nee, hij wil prikkelen. De generaal heeft duidelijk voor ogen uit welk hout een goede leider moet zijn gesneden. Zijn lezer krijgt een spiegel voorgehouden: wat zou jij doen in deze situatie? De kapitein die op zijn waarnemingsmissie in Syrië klem komt te zitten tussen rebellen en het Syrische leger. Een van je militairen komt in Afghanistan om door een bermbom en een paar dagen later lanceer je een gevaarlijke operatie. Hoe krijg je alle neuzen dezelfde kant op? 

Onbewust bekwaam

“Als je mensen wilt uitdagen om naar hun leiderschapsgedrag te kijken, dan moet je het een gezicht geven”, zegt Van Wiggen. Hij omschrijft de landmacht namelijk als ‘’onbewust bekwaam” op het gebied van leidinggeven. “We weten zelf niet hoe goed we zijn. De missie in Afghanistan heeft laten zien dat we dit gewoon verdraaid goed kunnen.”

Vakman zijn en willen dienen

Wat maakt je tot een goede leider? Voor een deel moeten die kwaliteiten gewoon in je zitten. Leider zijn is niet iedereen gegeven, vertelt Van Wiggen. “Je moet een vakman zijn, iemand die wil dienen en verantwoordelijkheid wil nemen. En je moet het niet erg vinden als mensen zeuren of zaniken.” Een echte leider is volgens de generaal van toegevoegde waarde voor het team. Iemand die motiveert, inspireert en knopen doorhakt. Dat vereist dat je weet wie je bent. Je beseffen waar je kracht zit, maar ook je zwakke kanten kennen.

Het ging om mensenlevens

Daar hoefde je in de jaren ’80 niet mee aan te komen, merkt Van Wiggen op. “Leiderschap? We wisten niet eens wat dat was. We hadden het over bevelvoering. Hoe je een plan maakt en uitvoert. Niet over de menselijke factor daarin. Empathie? Dat vonden we allemaal maar soft geneuzel.” Daar denkt hij nu duidelijk anders over. “We zijn een mensenbedrijf”, legt de generaal uit. Een bedrijf waar het belang van het team voorop moet staan, zo benadrukt hij keer op keer. “Voor de missie in Afghanistan hebben we commandanten van functie gehaald omdat er niet genoeg vertrouwen was. Tragisch voor de persoon in kwestie, maar het ging wel om mensenlevens.” 

Nooit te oud voor zelfreflectie

Van Wiggen neemt in zijn boek geen blad voor de mond. Ook kraakt hij kritische noten over zijn rol als leidinggevende. “Ik kwam er niet onderuit om ook mezelf de maat te nemen”, geeft hij aan. “Je kunt dit boek niet schrijven als je jezelf niet relativeert.” Zelfreflectie is volgens hem noodzakelijk om een betere leider te worden. Daar ben je nooit te oud voor, benadrukt Van Wiggen. “In de woorden van een oudere collega: ‘Jij weet het allemaal zo goed? Dus jij bent eigenlijk al dood?’” Kortom, een militair leider moet zijn of haar strepen (of sterren) blijven waarmaken. Een loopbaan lang. 

Mooie mengvorm

Van Wiggen heeft met zijn boek een mooie mengvorm gevonden tussen leiderschapstheorie en aansprekende praktijkvoorbeelden. Verfrissend is dat hij ook iets van de man achter de generaal laat zien. Al zijn het zeker geen memoires. Het boek leest werkelijk als een trein. Van Wiggens lessen in leiderschap zijn toepasbaar voor zowel militaire als civiele leiders. Ingerukt, mars dus: naar de boekwinkel.