Dit artikel hoort bij: Landmacht 10
Tekst Jopke Rozenberg-van Lisdonk
Foto Louis Meulstee
Elke specialist heeft zijn eigen uitrusting. Weet jij wat je collega draagt in het veld? Welke ‘gereedschappen’ zijn onmisbaar? Maandelijks vertelt een landmachter over zijn vak, drijfveren en de materialen die hij tijdens het werk nodig heeft. Aflevering 6: de CBRN-verkenner.
Dit apparaat zuigt lucht aan en filtert chemische gassen. De sensoren geven een indicatie van wat het mogelijk kan zijn, doordat het diverse bestanddelen herkent. Bekende voorbeelden van chemische gassen zijn ammoniak, chloor en mosterdgas. Dat laatste is een chemisch wapen.
De verkenners betreden geen terrein zonder dit apparaat. Het meet continu het zuurstofgehalte en de brandbare gasdampen. Bij een te laag zuurstofpeil of een te hoge hoeveelheid gasdampen gaat het alarm af, vergezeld door een fel rood knipperlicht.
Deze meter gaat altijd mee op verkenning. Straling ruik, voel of hoor je namelijk niet, maar kun je wel meten. Blootstelling aan een te hoge dosis kan een vernietigend effect hebben. Door een explosie kan de ingekapselde bron van straling vrij komen, waardoor gevaar ontstaat. Radiologische straling wordt bijvoorbeeld in fabrieken gebruikt om bacteriën te doden.
Net als de Gas Detector Array zuigt dit apparaat lucht aan. Binnenin wordt de lucht verbrand, waardoor het apparaat de verschillende elementen uit een gas kan onderscheiden. De meest voorkomende elementen in gevaarlijke gasmengsels, zoals fosfor, zwavel en arseen herkent de detector. Hierdoor krijg je een indicatie van het soort gasmengsel.
Dit poeder- en vloeistofidentificatie apparaat kan duizenden stoffen herkennen. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt bij poederbrieven, ongeïdentificeerde lekkende vaten of bij een vangst chemicaliën van hobbyisten. Pas na een gasmeting analyseert de verkenner de vloeistof. Die pakt hij op met een pipet en drupt het vervolgens op het oogje op de kop van het apparaat. De infraroodsensor eronder scant het spul. Vervolgens verschijnt op het display welke stof het mogelijk kan zijn, met daaronder in procenten alle losse elementen waaruit het mengsel bestaat.
Onder de groene dop van deze biologische detector zit een sponsje dat je door een vloeistof of poeder kunt vegen. De stoffen worden opgezogen door de 8 papieren stripjes in de staaf. Aan de hand van streepjes kun je vervolgens zien of de test positief of negatief is. Hierdoor weet je met welke stof(elementen) je te maken hebt.
“Niet iedereen staat erom te springen om in een gaspak tussen levensgevaarlijke stoffen te werken. Mij trok dat juist aan: op plekken komen waar je het zonder goede bescherming misschien niet eens overleeft. Ik vertrouw op het gaspak dat we dragen. Dat wordt regelmatig gekeurd. Hierin ben ik qua atmosfeer volledig afgesloten van de buitenwereld. Om te ademen draag ik een volgelaatsmasker met een fles ademlucht op mijn rug. Communiceren met mijn team doe ik via radioapparatuur.
Ons werk is onvoorspelbaar, dat maakt het juist zo spannend. Hulpdiensten als brandweer en politie roepen ons op voor extra ondersteuning. We opereren dan ook primair civiel en trainen in een dito nagemaakte omgeving, zoals een metrostation. De politie vroeg ons eens op verkenning te gaan toen agenten tijdens een huiszoeking last kregen van hun luchtwegen. Met onze gaspakken aan stapten we het huis binnen. Het was er een ongelooflijke bende. De huiskamer stond vol flesjes zonder etiket, op een bord waren allerlei chemische formules uitgeschreven. We onderzochten de vloeistoffen, maar gelukkig bleken er geen heel gevaarlijke tussen te zitten. Dat was twee jaar geleden wel anders. Toen werd een kelderbox vol zware giftige stoffen ontdekt in Ede. Ze bleken van een overleden natuurkundeleraar te zijn die als hobby chemicaliën verzamelde. Onze respons eenheid, die 24 uur per dag paraat staat, zorgde samen met de brandweer voor een veilige afvoer. Het incident haalde de landelijke pers.
Een ander voorbeeld dat de meesten uit het nieuws kennen, is de brand bij Shell Moerdijk vorig jaar. Ook daar verleenden we bijstand samen met 101 en 414 CBRN Verdedigingscompagnie. Met zo’n 30 man spoorden we een aantal dagen gestructureerd het terrein af op zoek naar brokstukken. Door de enorme explosies lagen die wijdverspreid. We markeerden de locaties, zodat het onderzoeksteam later een reconstructie kon maken van de oorzaak. Doorgaans bieden wij hulpverlening in de eerste fase van een incident. Met onze apparatuur kunnen we relatief eenvoudig en snel lucht-, grond- en vloeistofmonsters onderzoeken en in grote lijnen identificeren. De ernst van de situatie is dan snel in te schatten. We adviseren de hulpdiensten vervolgens bij het actieplan. Nader onderzoek naar de middelen doen de diverse laboratoria in Nederland. Onze taak zit er dan op.”
