Tekst KAP Jaap Wolting
Foto SM Gerben van Es, SGTBDAV Ruud Mol (video)

Lokaal ogen en oren dankzij HUMINT

 “Wat komt er in Mali op ons af? Waar is de dreiging? Vragen waarmee commandanten ons op pad sturen. Dankzij menselijke bronnen krijgen wij informatie boven water die je niet met andere middelen kunt verzamelen”, meent adjudant Roel. De onderofficier maakt deel uit van het Human Intelligence Team (HUMINT) dat vanuit Gao opereert. HUMINT? Zijn dat niet die lui die altijd zo schimmig doen over hun werk?

“Een veelgehoorde kreet”, beaamt Roel in een sfeervol aangeklede ruimte op kamp Castor. Afrikaans kleed op de vloer, Hollandse molens in een lijstje. Het oogt er haast gezellig. “Wat veel collega’s zich echter niet realiseren, is dat ons werk extreem gevoelig ligt”, vervolgt hij. “Als mijn bron het risico te hoog vindt, praat hij niet meer met me. Juist dát krijg je bij de Nederlandse militair niet tussen de oren. Die wil namelijk van iedere collega precies weten wat hij op het kamp doet. ‘Waar maak jij je nou druk om?’, hoor je dan. Nou, om het leven van mijn bron, wiens vrouw 6 weken geleden is bevallen van een dochter. Die jonge vader rijdt met gevaar voor eigen leven op zijn brommer naar ons toe om te vertellen wat er morgen gebeurt."

‘Het duurt maanden voordat je een goede relatie hebt’

"Wij gaan straks lekker naar huis, terwijl hij hier de rest van zijn leven woont. De verantwoordelijkheid voor die bron gaat veel verder dan de duur van de uitzending!”, benadrukt Roel terwijl hij een pakje shag uit zijn zak tovert. “De buitenwereld ziet het niet, maar dat is dus precies de reden dat we niet op een zeepkist gaan staan. Al bent u generaal, sommige gegevens kan ik gewoon niet geven.”

De militairen van HUMINT hebben contact met een bron en plannen een ontmoeting.

Eerlijk tot op het bot

Wat de toegevoegde waarde van HUMINT voor MINUSMA is? Roel denkt diep na terwijl hij een sjekkie opsteekt. “Defensie heeft ons aan de VN aangeboden om informatie boven water te krijgen, te categoriseren en door te sluizen”, vertelt hij. “Wij hebben boots on the ground en creëren vertrouwensrelaties met bronnen die waardevolle informatie hebben. Om dit werk te doen, moet je integer en eerlijk zijn tot op het bot.” Kapitein Dennis, commandant van Roels eenheid, vult aan: “Vanuit een helikopter zie je een menigte demonstranten op een marktplein. Maar de reden waarom die mensen er staan, kun je het allerbeste achterhalen door in de hoofden van die mensen te kijken.”

Dat kost tijd. Heel veel tijd. Vaak duurt het maanden voordat een teamlid een dusdanig goede relatie met een bron heeft, dat hij met waardevolle data komt. Informatie die – leert het verleden – levens kan redden. Dennis legt uit: “Wat jij aanlevert, kan ervoor zorgen dat een patrouille richting Ansongo niet op een bermbom rijdt of in een hinderlaag loopt.”

“Militairen denken misschien dat wij lekker een bakkie gaan doen in de stad, maar beseffen niet dat alles van minuut tot minuut is geregisseerd.”

‘Je moet interesse in mensen hebben’

Verplaatsen in anderen

Volgens Dennis is het opbouwen van relaties om informatie te verkrijgen universeel. Dit werkgebied is niet voor iedereen weggelegd, waarschuwt de kapitein. “Je moet interesse in mensen hebben, gemakkelijk communiceren en het ‘militaire’ zo af en toe los kunnen laten. Je moet beseffen dat je met iemand praat die misschien niets heeft met dat vlekkenpak. Bovendien moet je je kunnen verplaatsen in die ander, ook al ben je het wellicht compleet oneens met de praktijken waar hij zich mee bezighoudt. Voor sommige militairen is dat onmogelijk. Daarnaast is het essentieel dat je belangrijke informatie goed onthoudt zodat je de gegevens kunt verwerken nadat je 3 uur met iemand aan de bar hebt gezeten. Want opzichtig aantekeningen maken is dikwijls geen optie…”

Na zorgvuldig plannen vindt een ‘achterbankgesprek’ plaats in de buurt van Gao.

Bommenmaker duikt op in Gao

Na jaren afwezigheid in Gao dook er iemand op die bekend stond als bommenmaker. 2 dagen later ontplofte er een bom. HUMINT probeert uiteraard dé bron te vinden met het stukje unieke informatie dat ze naar die persoon leidt. Dennis: “En dan die demonstratie in Gao, eind januari 2015. Nog dezelfde dag belt één van onze bronnen om details door te spelen.”

Nooit iemand 100% vertrouwen

“Militairen denken misschien dat wij lekker een bakkie gaan doen in de stad, maar beseffen niet dat alles van minuut tot minuut is geregisseerd”, vertelt Roel. “Wat we gaan doen, met wie, waar en wanneer. Trouwens, je moet echt op je gut feeling durven afgaan. Als er operationeel ook maar 1 scheet dwars zit, moet je afbreken. Je hebt altijd met mensen te maken en die zijn onvoorspelbaar. Je kunt iemand nooit 100 procent vertrouwen.”

De namen en foto’s in het artikel zijn uit veiligheidsredenen gefingeerd/geënsceneerd .

Zoals uit het artikel blijkt, is bronbescherming essentieel voor HUMINT. Om toch een kijkje in de keuken te krijgen, maakten we een reconstructie van de totstandkoming van een ‘achterbankgesprek’ met een Malinese bron. Zien hoe dat in zijn werk gaat? Check de videoclip!