De Koninklijke Marechaussee werd dit jaar geconfronteerd met een vrij nieuw fenomeen: migranten die op zeiljachten illegaal de oversteek proberen te maken naar Engeland. Tot voor kort kwam deze vorm van mensensmokkel slechts sporadisch in beeld. Maar alleen Robuust team 4 van de brigade Recherche op Rotterdam The Hague Airport heeft dit jaar al bijna 10 onderzoeken gedraaid rond deze problematiek. Aanleiding voor KMarMagazine om eens dieper in de materie te duiken.
De Noordzee oversteken naar Engeland op een zeiljacht met een onervaren bestuurder lijkt geen veilig idee. En dat is het ook niet. Toch waagden tientallen migranten dit jaar de gok. Vooral Albanezen. Ze werden vervoerd op zeiljachten zonder licht, met te weinig zwemvesten en zonder AIS-transponders*. Eén van de zeiljachten strandde op een zandbak, een andere raakte lek.
Voor zover bekend zijn er geen doden gevallen op reizen vanuit Nederland, maar dat biedt geen garantie voor de toekomst. “Hier moeten we alert op zijn. Dit gaat een keer fout”, waarschuwt coördinator adjudant Michel van de brigade Recherche. Hoe erg het mis kan gaan bleek deze week op het Kanaal tussen Frankrijk en Engeland, waar zeker 27 migranten omkwamen toen hun bootje kapseisde.
*AIS-transponders zenden informatie uit zoals positie en snelheid, ter bevordering van de veiligheid op het water.
Hele kustlijn
Het begon allemaal dit voorjaar. Toen kwamen er in korte tijd meerdere meldingen binnen van een bootverhuurder die de zaak niet vertrouwde bij enkele klanten. Vervolgens doken er een paar zaken op waarin criminele organisaties boten opkochten en er zelf mee over het Kanaal voeren. Zo konden ze naar eigen inzicht bepalen waar en wanneer ze vertrokken. En dat was terug te zien in de modus operandi. Die zeiljachten vertrokken vanaf de hele kustlijn rechtstreeks naar Engeland voor de overtocht van 100 kilometer. Hoe dit fenomeen te ondervangen?
Vrachtwagens
“Vóór COVID-19 bestond onze core business uit het afhandelen van zaken van vermoedelijke mensensmokkelaars die waren opgepakt bij de ferry’s naar Engeland”, vertelt Michel. “De pakkans daar is hoog, mede dankzij de migratiehonden. Gemiddeld 1 keer per week stuitten we op gesmokkelden. We renden ons kapot om al die zaken af te ronden, en ineens was het stil. Het aantal vrachtwagens met illegale migranten was gezakt naar nul. Terwijl de controles niet waren veranderd.”
En toen doken dus ineens die zeiljachten op. Hoe dit te verklaren? “In diezelfde periode speelden meerdere factoren die van invloed kunnen zijn: COVID-19, de Brexit en de hoge pakkans bij de ferry’s”, legt adjudant Ed, eveneens coördinator van de brigade Recherche, uit. “Het is niet met zekerheid te zeggen waar het precies aan ligt. Waarschijnlijk is het een combinatie van factoren.”
‘Hier moeten we alert op zijn’
Dichtgetimmerd
Maritieme wijkopperwachtmeester Timo van de brigade Zuid-Holland spreekt van een waterbedeffect. “Als de controles op bepaalde locaties dichtgetimmerd zijn, verplaatst de mensensmokkel zich naar nieuwe oorden.” Timo was betrokken bij enkele successen van dit jaar, onder meer dankzij nauw contact met maritieme wijkoppers van andere brigades en het Maritiem Informatie Knooppunt (MIK) van de Kustwacht Nederland. Door elkaar voortdurend op de hoogte te houden van de verplaatsingen van de zeilboten, konden ze meerdere boten keren.
De mensensmokkelaars proberen uit het zicht van de autoriteiten te blijven door steeds naar een andere regio te varen, en de boten zo nu en dan van naam, van kleur of van vlag te veranderen.
Fikse bedragen
Volgens Michel is deze nieuwe vorm van mensensmokkel niet simpelweg op te lossen door 1 criminele organisatie op te rollen. Hij vermoedt dat er sprake is van meerdere dadergroepen gezien de verschillende werkwijzen. Dat meerdere criminele organisaties zich op deze ‘business’ storten is niet zo vreemd als je bedenkt dat er fikse bedragen mee te verdienen zijn. “De mensensmokkelaars vragen al gauw een paar duizend euro per persoon. Op sommige boten zitten meer dan 20 mensen – mannen, vrouwen en kinderen. Tel uit je winst.”
Op welke schaal deze praktijk nu voorkomt, en in het verleden voorkwam, is lastig te zeggen. “Je weet niet wat je mist”, verduidelijkt Michel. Wel is duidelijk dat deze praktijk al een aantal jaren aan de gang is. Zo werden in 2015 24 illegale mannen en vrouwen uit Albanië en Vietnam in de haven van IJmuiden aangetroffen in een te klein zeiljacht. Dankzij een tip aan de Marechaussee werd een mogelijk levensgevaarlijke trip voorkomen. 2 mannen werden veroordeeld tot 4 jaar cel voor mensensmokkel.
Informatie delen
Bij het afhandelen van de zaken van de gearresteerde ‘wegbrengers’ zet de brigade Recherche zoveel mogelijk relevante informatie weg bij partijen als de Intelligence van de Marechaussee, Europol, de Britse liaison in Nederland en andere ketenpartners. Een Brits telefoonnummer dat in een casus opduikt, een foto van een Belgisch safe house: alle informatie die maar van pas kan komen om de organisatie erachter veroordeeld te krijgen. “Informatie delen is één van onze speerpunten. Ook voor andere betrokken partijen is het relevant dat er wat aan deze illegale praktijken gedaan kan worden”, benadrukt Ed. De KMar investeert daarom, samen met ketenpartners als de Zeehavenpolitie en de Douane, in haar informatiepositie in de kleine jachthavens.
‘Mensensmokkelaars veranderen hun boten van kleur, naam en vlag’
Doorvoerland
De recherche constateert dat Nederland bij de meeste zaken alleen gebruikt wordt als doorvoerland, net als bij de vrachtwagens. “Alles is al geregeld voor ze ons land inrijden. Een Nederlandse component is zeldzaam”, weet Michel. Al was er bij wijze van uitzondering in één van de zaken sprake van een volledig Nederlandse dadergroep.
De zaken van afgelopen jaar moeten nog voor de rechter komen. De uitkomst is dus nog ongewis. “Ik ben benieuwd wat er uit komt qua straf”, zegt Michel. “In sommige gevallen heb je te maken met een behoorlijke gevaarsetting door de onveilige omstandigheden. Dat kan de strafmaat beïnvloeden.” De illegale migranten gaan het vreemdelingentraject in en krijgen een inreisverbod voor een aantal jaren.
Kopiëren
Voor mensensmokkel via vrachtwagens is na jarenlange ervaring gebleken dat die pogingen meestal in november aflopen en eind februari weer beginnen vanwege de weersomstandigheden. Maar geldt dat ook voor de zeiljachten? “Het is de vraag of onze ervaringen met vrachtwagens 1 op 1 te kopiëren zijn voor de zeiljachten”, vertelt Ed. “De situatie lijkt nu in elk geval weer rustiger te zijn geworden. En mogelijk neemt de mensensmokkel eind februari weer toe. We verwachten van wel, maar of het ook daadwerkelijk weer gebeurt en op welke schaal is koffiedik kijken.”
