Hoe handel je als marechaussee in het heetst van de strijd? In deze rubriek vertellen collega’s over een bijzonder moment tijdens de dienst. Een moment waarbij het er echt op aankomt.
Een van de taken van de Koninklijke Marechaussee is het escorteren van vreemdelingen naar hun land van herkomst. Bijzonderheden doen zich tijdens deze begeleidingen niet vaak voor. Maar als activisten op social media oproepen om in actie te komen tegen de uitzetting van een 25-jarige Soedanees, beseft escortcommandant opperwachtmeester Stijn van de afdeling Begeleidingen dat hij tijdens zijn dienst op 5 januari 2019 met alle mogelijke scenario’s rekening moet houden.
Hoe heb je deze casus voorbereid?
“Wij bereiden onze begeleidingen altijd tot in de puntjes voor. Als eenmaal is besloten dat een vreemdeling ons land moet verlaten is het onze taak om er voor te zorgen dat dit zo soepel, veilig en humaan mogelijk gebeurt. Ik heb vooraf altijd met mijn escorts een briefing en verdeel de taken. We maken kennis met de persoon die we moeten begeleiden. We leggen aan hem of haar uit wat onze werkwijzen zijn. We stellen ook de gezagvoerder van een vlucht op de hoogte van onze aanwezigheid en vertellen welk gedrag hij van ons en de vreemdeling kan verwachten.
In het voortraject van deze casus besloot ik samen met mijn escorts voor een andere aanpak. Een van de redenen hiervoor was dat een Zweedse activiste medio 2018 na een actie van 2 uur de uitzetting van een Afghaanse man had tegengehouden. Ze streamde haar daad vanuit de vliegtuigcabine live op Facebook, weigerde te gaan zitten en gaf aan het vliegtuig pas te verlaten als de vreemdeling ook van boord werd gehaald. Uiteindelijk kreeg de vrouw haar zin. We hielden er rekening mee dat activisten deze handelswijze tijdens onze dienst wilden kopiëren. Een soortgelijk scenario wilde ik koste wat het kost voorkomen.”
Welke acties heb je genomen?
“Vooraf hebben we de gezagvoerder van de vlucht onder andere op de hoogte gesteld van het scenario dat zich in Zweden had afgespeeld. We vertelden hem dat hij er rekening mee moest houden dat er ook activisten aan boord van deze vlucht konden zitten, die de uitzetting wilden frustreren. We hebben daarom met hem de verschillende scenario’s doorgenomen en onze vervolgstappen besproken. De gezagvoerder is de baas in het vliegtuig en eindverantwoordelijk voor de vlucht. Het is erg belangrijk dat hij aan ons toestemming geeft om op te kunnen treden en onze bevoegdheden toe te passen als de situatie daarom vraagt. Hij gaf ons groen licht. We wisselden telefoonnummers uit, zodat ik hem op de hoogte kon houden van de situatie in de cabine.
Ook buiten het vliegtuig hadden we extra voorzorgsmaatregelen getroffen om ons zo goed mogelijk voor te bereiden op verschillende scenario’s, waaronder de mogelijkheid dat activisten in het toestel aanwezig konden zijn. Er stonden bijvoorbeeld geüniformeerde collega’s stand-by, die ik kon oproepen als er bijstand moest worden verleend.”
Hoe verliep de betreffende dag?
“Eigenlijk verliep alles in het begin heel rustig. De vreemdeling gaf aan mee te willen werken aan zijn uitzetting. Reden voor ons om niet vooraf al extra hulpmiddelen in te zetten om hem in bedwang te houden. We betraden de Boeing 747 en de escorts en de vreemdeling namen plaats in het toestel. De reguliere boarding was in volle gang en ik was bezig de passagiers in onze nabijheid op de hoogte te stellen van onze aanwezigheid. Na een minuut of 10 stonden ongeveer 5 rijen voor ons 3 dames op. Ze begonnen luidkeels te schreeuwen dat de uitzetting niet door mocht gaan. Ze zochten bijval bij de overige passagiers. Bijna tegelijkertijd begon ook de vreemdeling zich verbaal en fysiek te verzetten. De escorts pasten controletechnieken op hem toe en boeiden hem met tiewraps. Zo konden ze hem onder controle krijgen en houden. Ik bracht de gezagvoerder op de hoogte van de ontstane situatie en vroeg hem de passagiers te laten plaatsnemen in hun stoel, zodat wij ons werk konden doen. Met behulp van de intercom en het fasten your seatbelts-signaal gaf hij hier gehoor aan.”
Hoe liep het af met actievoerders?
“Alle passagiers hadden gehoor gegeven aan het verzoek van de gezagvoerder en plaatsgenomen in hun stoel, behalve de 3 dames. Zij gingen onverminderd door met hun actie en bleven om aandacht schreeuwen. Ik verzocht de geüniformeerde collega’s die op het platform stonden het vliegtuig te betreden. Ze gingen in gesprek met de dames. Al vrij snel bleek dat de vrouwen niet van plan waren om hun actie te beëindigen. Ze gaven geen gehoor aan zowel onze verzoeken als die van de gezagvoerder. Ze weigerden om het toestel te verlaten en gaven aan dat ze ook tijdens de vlucht door zouden gaan met actie voeren.
We besloten ze aan te houden vanwege het niet opvolgen van aanwijzingen, gegeven door een ambtenaar belast met de grensbewaking. De vrouwen van de vlucht halen was op dat moment de enige juiste keuze. Wij zijn namelijk ook verantwoordelijk voor de veiligheid aan boord van het toestel. Niemand is er bij gebaat als de activisten tijdens de reis de vliegveiligheid in gevaar brengen en wij continu de-escalerend op moeten treden. Toen de dames van boord waren, keerde de rust in het toestel vrijwel direct terug.“
Wat maakte deze situatie voor jou zo bijzonder?
“Er ontstond een heel hectisch tafereel op een paar vierkante meter, waarbij heel veel verschillende partijen betrokken waren. De vreemdeling en de dames, mijn team, het cabinepersoneel en de gezagvoerder en niet te vergeten de reizigers, een zeer gemêleerd gezelschap, die onverwachts met deze situatie werden geconfronteerd. Iedereen vindt op zo’n moment ook iets van de situatie. Dan is het jouw taak als commandant om het overzicht te bewaren en in een split-second te beslissen hoe je de ontstane ophef onder controle kunt krijgen. Je wilt een situatie creëren die voor iedereen acceptabel is. Echt een moment waarop het erop aankomt. Daadkracht, samenwerking, goede communicatie met de gezagvoerder en een uitvoerige voorbereiding zorgden er uiteindelijk voor dat de situatie niet verder escaleerde. Ik heb de gebeurtenis tijdens de vlucht nabesproken met de passagiers en de gezagvoerder. Die gesprekken waardeerden ze. De vreemdeling werd na vertrek weer rustig, zodat we hem weer van zijn tiewraps konden ontdoen en gedurende de reis naar Soedan als ‘gewone’ passagier konden behandelen.”
Ben of ken jij een collega die iets bijzonders heeft meegemaakt tijdens de dienst? Een moment waarbij ‘het erop aankwam’? Laat het ons weten via kmarmagazine@mindef.nl.
