Tekst ritmeester Bianca Brasser
Foto Paul Tolenaar
Geheim agent nog 1 keer achter de knop
Ritmisch volgen schelle piepjes elkaar op. Ze verschillen in lengte en vormen zo een eigen taal; de taal van morse. De taal die Bram Grisnigt leerde toen hij een jaar of 20 was. Diezelfde man zit nu weer achter de knop. 95 jaar oud. Én de laatst levende MI6-agent uit de Tweede Wereldoorlog. Voor de allerlaatste keer stuurt de Nederlandse voormalig spion een bericht naar Engeland.
Para-set
We zijn in het Verzetsmuseum in Amsterdam. Op de tafel ligt een para-set uitgestald. Een radioset waar in de Tweede Wereldoorlog het verzet mee werkte. Een, voor die tijd, uiterst vernuftig apparaat waarmee boodschappen overzee naar Engeland werden gezonden. Ook verzetsstrijder Grisnigt kreeg zo’n para-set mee, toen hij precies 75 jaar geleden uit het vliegtuig boven Nederland sprong. In Engeland had hij even daarvoor zijn opleiding tot geheim agent bij het Bureau Inlichtingen afgerond. Zijn gevaarlijke taak: informatie doorspelen naar Londen.
2018 versus 1943
“Het is de spanning”, verontschuldigt Grisnigt zich als hij halverwege zijn bericht hapert. Hij schuift de modernere radioset waarmee hij in deze 21e eeuw een bericht naar Engeland tracht te sturen, door naar de man naast hem. In razend tempo klinken de piepjes weer door de zaal. “Ik had nog zo goed geoefend thuis”, verzucht hij. De aanwezigheid van de NOS, en aan de andere kant van de Noordzee, de BBC doen de spanning te veel stijgen.
“Maar dit is natuurlijk een totaal andere spanning dan in de oorlog”, voegt Grisnigt later toe. “We moesten toen zo voorzichtig zijn.” De Duitsers hadden apparatuur waarmee ze de locatie van de geheim agent, zolang hij ‘in de lucht’ was, konden opsporen. De cijfers liegen er niet om. Van de 180 geheim agenten zoals Grisnigt, vonden er 95 de dood in de Tweede Wereldoorlog.
“En vergeet de burgers niet die ons hielpen”, zegt Grisnigt. “Zij waren de uitkijkpost. Maar ook de bemanning van de vliegtuigen. Velen werden uit de lucht geschoten, nadat zij verzetsstrijders hadden gedropt. Vele honderden mensen zijn gesneuveld in verband met werk voor de inlichtingen. Het is dramatisch. En er is maar zo weinig over bekend.”
Ontdekt
Na 5 maanden zenden, in februari 1944, werd ook de radiozender van Grisnigt door de Duitsers ontdekt. Op een zolderkamer aan de Prinsengracht werd hij gearresteerd. Concentratiekampen en een dodenmars volgden. Uiteindelijk kwam Grisnigt in kamp Ravensbruck terecht. Waar, zo blijkt later, 20.000 mensen de dood vonden.
Over die tijd wil de voormalig spion nu niet praten. Hij wil naar huis. Naar zijn vrouw. De inspanningen van vandaag om een laatste eerbetoon aan de gesneuvelden te brengen, hebben zijn tol geëist. Wel wil hij nog een ding gezegd hebben: “Wat ik hoop is dat de jonge mensen van nu beseffen dat de welvaart die zij hebben mede te danken is aan de offers die toen zijn gebracht. Vergeet dat niet.”
