Tekst Ritmeester Henny de Boer
Foto Hans Roggen

“IED-dreiging steeds diverser”

Een zwerm van 12 drones met explosieven die op je afvliegt, een op afstand bestuurbare bomauto zonder bestuurder die dwars door een omheining rijdt. Het lijken futuristische taferelen, maar in Irak en Mali is dit al keiharde realiteit. De dreigende situaties kwamen aan bod tijdens een informatiedag van het Defensie Expertise Centrum Counter Improvised Explosive Devices (DEC Counter IED) vorige week in het Nationaal Militair Museum in Soest.

“Geïmproviseerde explosieven zijn niet meer uitsluitend statisch”, schetste majoor Cris Smeets, bureauhoofd Kennis & Innovatie, een belangrijke ontwikkeling. “Via de lucht, via een tunnel, via de grond of het water komen ze naar ons toe”, vertelde hij tegen de ruim 80 belangstellenden uit verschillende gelederen van de krijgsmacht en daarbuiten. “Ook deze dreiging moeten we pareren, maar hoe? En kan een mens dat überhaupt aan of is dat werk voor een robot?” Genoeg voer voor discussie op de bijeenkomst. 

Explosievenexperts laten zien met welke gereedschappen ze bommen opsporen en onschadelijk maken.

“Via de lucht, via een tunnel, via de grond of het water komen zelfgemaakte explosieven naar ons toe”

Krachten bundelen

Het expertisecentrum explosievenbestrijding wil zijn kennis delen en krachten bundelen met andere partijen binnen en buiten Defensie – zoals onderzoeksinstituut TNO en het ministerie van Veiligheid en Justitie - om de gevaren gezamenlijk het hoofd te bieden. Aanslagen in steden als Parijs, Brussel en Londen tonen aan dat de dreiging van zelfgemaakte bommen niet alleen de militair op missie aangaat, maar ook de eigen bevolking en dus de overige overheidsinstanties. Sprekers die op allerlei manieren te maken hebben met het werkveld Counter IED boden daarom inzicht in ontwikkelingen op hun vakgebied. 

Kolonel Erwin Hoogland, hoofd Operaties van de directie Operaties van de Defensiestaf: “Nationale en internationale dreiging zijn inmiddels onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

Afghanistan

Naast een geboobytrapte deur en allerlei soorten bermbommen, somde commandant DEC Counter IED kolonel Henk de Boer nog enkele nieuwe soorten IED’s op. Bedenkers van geïmproviseerde bommen hebben niet stilgezeten. “Dit is anders dan wat we tegenkwamen in Uruzgan. De dreiging wordt steeds diverser en komt steeds dichter naar ons toe”, analyseerde De Boer. Gebruiksaanwijzingen zijn gewoon op internet te vinden en allerlei onderdelen zijn eenvoudig te koop. Explosievenbestrijders moeten zich overigens niet alleen richten op nieuwe soorten IED’s, oude types worden ook nog gebruikt. De kennis uit de Afghanistan-periode is dus nog van toepassing én nu ook bruikbaar in Nederland.    

De Belgische hoofdcommissaris Geert Pattyn: “Vóór de aanslagen in Brussel was de wereld van Counter IED een ver-van-mijn-bed show voor veel agenten.”

Brussel

De Belgische hoofdcommissaris Geert Pattyn van de federale politie sprak over de aanslagen van 2016 op het vliegveld en de metro in Brussel. Na een grondige analyse van de ramp zijn de procedures voor hulpdiensten bij crises aangepast, vertelt Pattyn. Het grootste verschil op het gebied van explosievenbestrijding is kennisdeling: “Vóór de aanslagen was de wereld van Counter IED een ver van mijn bed show voor veel agenten. Maar nu krijgen ze meer informatie over het vakgebied, zodat ze weten waar ze op moeten letten.”

Bezoekers discussieerden volop mee over de onderwerpen die ter tafel kwamen.

“Ook oude types IED’s worden nog gebruikt”

Mali

Majoor Jaap van Gelder, hoofd Bureau Prepare the Force van het DEC Counter IED, praatte de toehoorders bij over ontwikkelingen en uitdagingen in Mali. De IED-dreiging neemt toe in het West-Afrikaanse land: het aantal aanslagen en slachtoffers is gestegen, vooral rond de noordelijke plaatsen Kidal, Timboektoe en Gao. Er worden meer bommen gelegd op wegen die de VN-missie Minusma gebruikt. Het is volgens de majoor een uitdaging om deze zaken effectief te bestrijden in een VN-omgeving met verschillende kennisniveaus en minder vast omlijnde Counter IED-procedures dan de NAVO. Kennisdeling is ook hier van groot belang. Gelukkig is er ook positief nieuws: steeds meer explosieven worden opgespoord en het aantal slachtoffers per IED daalt.   

Via een virtual reality bril konden bezoekers een vliegtuig van binnen bekijken en op een plaats delict ‘rondlopen’.

Nieuwste snufjes

Tussen de lezingen door kon het publiek kennismaken met de nieuwste snufjes op het gebied van Counter-IED. Via een virtual reality bril konden belangstellenden rond een gebombardeerde auto ‘lopen’. Wetenschappers van onderzoeksinstituut TNO hadden het beeld samengesteld uit 30 foto’s van de plaats delict; een handig hulpmiddel bij onderzoek. Ook was er nieuw lesmateriaal te bewonderen voor genisten. Via een sensor op hun metaaldetector kunnen zij binnenkort op een beeldscherm zien welk terrein ze hebben ‘gesweeped’ en of ze dat op de juiste hoogte en met de juiste snelheid hebben gedaan.

Nieuwe technologieën bieden kansen en mogelijkheden. Kolonel De Boer somt ten slotte nog enkele ontwikkelingen op, zoals The internet of Things en 3D- en 4D-printers. Deze nieuwe technieken betekenen echter ook nieuwe gevaren. De kolonel besluit de dag daarom met een vraag die tot nadenken stemt: waar zit de stopknop? En wie beheert die stopknop? 

Op het museumterrein is een Counterbomber 3 te bekijken: een radarsysteem dat terroristen met een bomvest op afstand kan detecteren. Sinds Afghanistan is het niet ingezet. Er wordt gekeken of het gebruikt kan worden in Nederland.