Tekst Arjen de Boer
Foto John van Helvert
Nerveuze rebellen met de vinger aan de trekker. Het risico op ontvoeringen. Granaatinslagen tijdens een interview. Wat moet je dan doen? Journalisten kregen via de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) een driedaagse training op de Generaal Winkelmankazerne.
Voor vertrek, volg een training.
Nog altijd gaan te veel journalisten ongetraind naar een oorlogsgebied, vertelt NVJ-trainer Peter ter Velde. Terwijl een goede voorbereiding noodzakelijk is om heelhuids terug te keren. Ter Velde wijst erop dat tijdens zo’n cursus aandacht is voor onder meer wapens en munitie, levensreddende handelingen, het benaderen van checkpoints en hoe er ter plekke een betrouwbaar team met chauffeur en tolk/regelaar kan worden samengesteld.
Maak een veiligheidsanalyse.
Waar zijn de strijdende partijen? Welke checkpoints zijn er? Zijn de mensen vijandig ten opzichte van Westerse journalisten? Wie kan ik vertrouwen? Is er water en voedsel op mijn bestemming? Op al deze vragen en meer zou je antwoord moeten kunnen geven, stelt cursusleider kapitein Lotte den Doelder. “Zorg dat je weet wat de laatste stand van zaken is op de route en in het gebied waar je naartoe gaat. Goede inlichtingen zijn belangrijk.”
Routine is dodelijk.
Verslaggevers die altijd op dezelfde tijd het hotel verlaten en dezelfde routes nemen, zijn makkelijke doelwitten voor ontvoerders. “Bouw geen routines in, die zijn dodelijk”, vervolgt Ter Velde. “De grootste angst ter plekke is ontvoering. De meeste lopen weliswaar goed af. Maar ze duren vaak lang; een tot anderhalf jaar.” Daarom is het verstandig niet te lang op dezelfde plek te blijven. Onvoorspelbaarheid is veiliger.
Kies een noodnummer.
“Mocht er wat met je gebeuren, wie ga je dan bellen?”, zegt kapitein Den Doelder. “Voor het thuisfront kiezen, is niet slim. Je laatste belletje naar je partner kan ervoor zorgen dat zij totaal in paniek raakt.” Het is beter te kiezen voor het noodnummer van bijvoorbeeld de journalistenvakbond NVJ. Daar weten ze hoe te handelen in een noodsituatie. “Kies in ieder geval voor iemand die weet wat hij of zij moet doen”, aldus Den Doelder.
Maak een zogeheten ‘grab bag’, een overlevingstas.
Zorg voor een handzame tas waarin alle spullen zitten om minimaal 2 dagen te kunnen overleven en werken, luidt het advies van kapitein Den Doelder. De inhoud kan bestaan uit bijvoorbeeld: een telefoon, eten en drinken, medicijnen en bandages, spullen om te kunnen werken zoals batterijen voor de camera, de juiste documenten en wat kleding. Deze tas moet ingepakt en wel klaar staan om 1-2-3 op pad te kunnen als dat nodig is. Geïnteresseerde media en journalisten kunnen meer informatie over de cursus Verslaggeving in Conflictgebieden vinden op de website van journalistenvakbond NVJ. Bij voldoende aanmeldingen zijn er trainingen in het voor- en najaar op de Generaal Winkelmankazerne in het Gelderse Harskamp.
‘Ineens was ik oorlogscorrespondent’
Journalist Peter ter Velde is NVJ-trainer bij de cursus Verslaggeving in Conflictgebieden. Voor de NOS deed hij verslag vanuit diverse conflictgebieden waaronder Afghanistan.
“Dit soort trainingen is zeer waardevol. Zeker nu het gevaar voor journalisten in bijvoorbeeld het Midden-Oosten flink is toegenomen. Ik was van 1996 tot 2001 voor Radio 1 correspondent in Israël, een training heb ik destijds niet gehad. Toen in 2000 een Palestijnse opstand uitbrak en ik in vuurgevechten terechtkwam, was ik ineens oorlogscorrespondent. Ik wist te weinig. De eerste keer dat er werd geschoten, ging ik rennen. Maar ik leerde al snel dat je moet gaan liggen. In 2002 toen ik voor het NOS Journaal ging werken, kreeg ik wat training. Hier leerde ik zaken als: hoe benader je een checkpoint en wat doe je onder vuur? Dergelijke training had ik gemist. Het is fijn dat we sinds enkele jaren samenwerken met Defensie. De trainers kunnen veel vertellen over bijvoorbeeld wapens en levensreddende handelingen. Ook hebben ze zelf veel ervaring in missiegebieden zoals Irak, Afghanistan en Zuid-Soedan. Daar kunnen journalisten veel van leren.”
