05

Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 11

D-day startsein bevrijding West-Europa

Tekst Bert van Elk
Foto uit collectie Nederlands Instituut voor Miliitaire Historie

Veel staatslieden en staatshoofden, waaronder de presidenten Obama en Poetin, Bondskanselier Merkel en ook koning Willem-Alexander, koningin Maxima, minister-president Rutte en minister Hennis-Plasschaert zijn vrijdag 6 juni gast van de Franse president François Hollande bij de zeventigste herdenking van de geallieerde landingen in Normandië. 

x

Elke 10 jaar herdenkt de wereld deze grote amfibische operatie en dit jaar is waarschijnlijk de laatste keer dat er nog militairen bij zijn die het destijds allemaal meemaakten. Veel mensen kennen de gebeurtenis als D-day, maar de codenaam van de operaties was Overlord. Om het collectieve geheugen op te frissen de belangrijkste feiten nog eens op een rijtje. 

Duitsland had onder leiding van Adolf Hitler tussen 1939 en 1944 een groot deel van Europa bezet. Hitler heerste ruwweg tussen de Noordkaap in het noorden en de Pyreneeën in het zuiden, de Atlantische Oceaan in het westen en Moskou in het oosten. Het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en veel verdreven regeringen van (gedeeltelijk) bezette landen zoals Nederland, België en Frankrijk en Rusland (toen nog de Sovjetunie), probeerden op verschillende manieren het bezette vasteland van Europa te bevrijden van de Duitse Nationaal-Socialisten (Nazi's). Vanuit het oosten rukten de Russische legers op en vanuit het zuiden in Italië de Amerikanen en de Britten.

Hitler en zijn trawanten voelden op hun klompen aan dat er in het westen een invasie zou komen. Ze hadden immers aan het begin van de oorlog zelf plannen gehad om het Verenigd Koninkrijk door een invasie binnen te vallen. De Nazi's wisten alleen niet waar de Geallieerden aan land zouden komen en bouwden daarom van de Noordkaap tot aan de Pyreneeën een verdedigingsmuur van bunkers: de Atlantikwall.

De Geallieerden kozen voor een grote amfibische operatie, die het startsein voor de bevrijding van West-Europa moest worden. In Engeland werd een leger van 185.000 man verzameld dat moest oversteken naar Normandië, getransporteerd door een enorme vloot van 1.000 schepen. De invasie over zee werd vanuit werd vooraf gegaan door bombardementen en luchtlandingstroepen.

Het merendeel van de deelnemende oorlogsschepen waren Brits en Amerikaans. De invasievloot werd aangevuld met schepen van de Canadese, Franse, Noorse, Poolse, Griekse en Nederlandse marine.

x

Het plan

In de nacht van 5 op 6 juni 1944 daalden 3 luchtlandingsdivisies boven Normandië neer. De Amerikaanse 82nd  en 101st  op de westelijke flank van het landingsgebied en de Britse 6th  in het oosten. Alles bij elkaar zo'n 20.000 man. Over zee kwamen 185.000 man (6 divisies en de ondersteunende eenheden) naar Normandië. Het landingsgebied was 90 kilometer breed en verdeeld in 5 stranden. Van west naar oost: Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword. Op Utah Beach ging de 4de divisie aan land (VS), op Omaha Beach de 29ste en de 1ste divisie (beiden VS). De Britse 50ste nam Gold Beach voor z'n rekening. De Canadese 3de had Juno Beach als landingsplek en de Britse 3de divisie kwam op Sword Beach aan land. De invasiemacht werd vanuit de lucht ondersteund door 10.000 vliegtuigen.

Vlak na middernacht landden bij Bénouville de eerste Britse luchtlandingseenheden van de 6de Luchtlandingsdivisie met 3 zweefvliegtuigen. Die eenheid moest de linkerflank van de invasiemacht dekken tegen Duitse pantserstrijdkrachten en een aantal bruggen bezet houden zodat de Britten van de invasiestranden konden optrekken. Bij Merville stonden 4 kazematten met 155 mm-geschut en daarmee kon invasiestrand Sword onder vuur worden genomen. Daarom werd er een bataljon Britse para's ingezet om de bunkers in te nemen. Een afknapper was dat de kanonnen van een veel minder zwaar kaliber waren dan gedacht.

Overal langs de kust deden zich dergelijke gevechten voor om de infanterie-eenheden de kans te geven de stranden te verlaten. Dat ging niet overal even voorspoedig voor de Geallieerden. Bij Omaha Beach bijvoorbeeld misten de lucht- en zeebombardementen hun doelen, evenals de raketbeschieting. Gevolg: de 29ste en de 1ste Divisie verloren duizenden militairen. Op de begraafplaats Colleville-sur-Mer liggen ruim 9300 Amerikaanse militairen begraven.

x

Nederlandse inbreng

Aan de invasie hebben ook Nederlandse militairen een bijdrage geleverd. De Koninklijke Marine deed mee met de kanonneerboten Hr. Ms. Flores en Hr. Ms. Soemba. Deze 2, bijgenaamd de terrible twins, namen Duitse stellingen onder vuur. Dat deden ze niet voor het eerst, want ook bij eerdere geallieerde landingen in 1943 in Italië werden ze ingezet.

Ook Hr. Ms. Sumatra speelde een rol bij de invasie van Normandië, zij het op een andere manier dan de kanonneerboten. De oude kruiser werd bij Arromanches tot zinken gebracht als onderdeel van een dam die een kunstmatige haven beveiligt. De Geallieerden begonnen de dag na de landingen met het aanleggen van zogenoemde Mullberry-havens om de aanvoer van eenheden en materieel te vergemakkelijken.

De Marine Luchtvaartdienst was ook vertegenwoordigd. Het 320 Squadron voerde gedurende D-day verschillende bombardementsvluchten uit.

De Prinses Irenebrigade maakte niet direct op 6 juni de overtocht naar het Europese vasteland. De eenheid zette op 8 augustus voet aan wal in Normandië, onder bevel van luitenant-kolonel A.C. de Ruijter van Steveninck. De brigade nam deel aan de strijd in Noord-Frankrijk. Op 26 augustus bevrijdde het Pont Audemer, tussen Rouen en Le Havre.

Herdenking

Op 6 juni begint om 10.00 uur de Nederlands-Franse herdenking plaats in Arromanches. Hierbij zijn veteranen aanwezig van de Prinses Irene Brigade en van de Marine Luchtvaartdienst, die in 1944 deelnamen aan de invasie. Prins Jaime de Bourbon de Parme woont, als beschermheer van de veteranen van het garderegiment Fuseliers Prinses Irene, de bijeenkomst bij. Minister-president Rutte, minister Hennis-Plasschaert en generaal-majoor b.d. Hemmes spreken namens de regering en de veteranen. Ter nagedachtenis aan de gevallenen leggen de Koning en Koningin een krans. Minister-president Rutte en minister Hennis-Plasschaert doen dat namens de Rijksministerraad. Ook Franse regering legt een krans. Na afloop van de ceremonie ontmoeten de Koning, Koningin, minister-president en minister van Defensie de veteranen.

De internationale herdenking vindt 's middags plaats op Sword Beach. Om 14.30 uur komen staatshoofden en regeringsleiders bij Sword Beach aan. Om 15.00 uur volgt de toespraak van president Hollande. Aansluitend volgt de scenografie van de bezetting en bevrijding van Frankrijk en Europa, een parachutesprong, de opkomst veteranen en kinderen op toneel en een flypast door de Patrouille de France. Na het maken van de groepsfoto van de staatshoofden, veteranen en kinderen is de herdenking rond 16.15 uur achter de rug

Overzicht van de vele evenementen rond de zeventigste herdenking in Normandië is te vinden op: http://en.calameo.com/read/0023834903f3aaeb92545

x