Tekst André Twigt
Foto SGT Gregory Freni
Voor stabiliteit en vrede
De oorlog in voormalig Joegoslavië is verleden tijd. Maar nog altijd heeft de Europese Unie er een vredesmacht gestationeerd, die bijdraagt aan de stabiliteit in Bosnië en Herzegovina. Nederland maakt met 108 mariniers en 22 mannen en vrouwen ondersteunend personeel nog tot oktober dit jaar deel uit van deze vredesmissie, die schuilgaat onder de naam European Union Force in Bosnia and Herzegovina (EUFOR) Althea. Tot eind juli 2025 is ons land nog slechts met een kleine voetafdruk actief in de missie.
Het bloedige conflict dat 33 jaar geleden uitbrak en meer dan 100.000 mensen het leven kostte, eindigde in 1995. Daarmee was de etnische strijd op de Balkan gestreden. Toch blijft de EU de situatie in de jonge republiek Bosnië en Herzegovina aandachtig volgen.
Sentimenten
Waarnemend commandant van het 12e Raiding Squadron majoor der mariniers Yorben beoordeelt de situatie als stabiel. Toch steken in sommige delen van Bosnië sentimenten de kop op, die spanningen tussen de bevolkingsgroepen kunnen geven. Veel inwoners zeggen in vrede te willen leven, maar tegelijk hebben zij weinig vertrouwen in de politiek. Goede ideeën om nader tot elkaar te komen worden gedwarsboomd doordat de politieke elite vooral oog heeft voor de eigen belangen. “Het komt voor dat je lid van een politieke partij moet zijn om aan een baan te komen. Ook doen hardnekkige geruchten de ronde dat stemmen worden gekocht en verkocht. Er wordt de lokale bevolking geld geboden om op een bepaalde partij te stemmen. Dit alles bij elkaar kan weer leiden tot een verminderde stabiliteit.”
Complexe politiek
De politieke situatie in Bosnië is uiterst complex. Zo wordt het presidentschap verdeeld over 3 personen; een Bosniak, een Serviër en een Kroaat. 4 jaar lang vormen zij het presidentschap, waarbij er om de 8 maanden iemand anders president is. In zo’n periode besteedt deze met name aandacht aan de eigen achterban en niet zozeer aan alle inwoners. De 3 presidenten vallen nog wel onder een High Representative van de VN, die de macht heeft om beslissingen te vetoën en personen uit hun functie te ontheffen.
‘Stemmen worden gekocht en verkocht’
Trauma's waarneembaar
Wat Yorben en zijn mannen tijdens hun patrouilles vaak waarnemen is achterdocht. Het is voor inwoners niet altijd duidelijk wat EUFOR Althea doet. Desalniettemin is er wel draagvlak voor de operatie onder de bevolking. Dat wantrouwen komt vaak voort uit gebeurtenissen tijdens de burgeroorlog. “Trauma’s zijn hier duidelijk waarneembaar. Regelmatig komt het voor dat we de vraag krijgen ‘of er oorlog komt’. Wij leggen dan echter uit dat we hier juist zijn om de stabiliteit te waarborgen.”
Federatie van 2, later 3
De Akkoorden van Dayton die een einde aan de oorlog in Bosnië en Herzegovina maakten, werd op 14 december 1995 in Parijs ondertekend. Het verdrag deelde Bosnië en Herzegovina op in 2 entiteiten: de Federatie van Bosnië en Herzegovina (51%) en de Servische Republiek (49%). Oorspronkelijk werd het hele grondgebied van Bosnië en Herzegovina tussen de twee entiteiten verdeeld. Tot in 2000 het district Brčko werd uitgeroepen. Deze federatie bestaat uit delen van Bosnië en Herzegovina en de Servische republiek.
‘In Bosnië zijn Afghaanse mensensmokkelaars actief’
Uitbuiten en bestelen
Andere dingen waar de mariniers tegenaan lopen, zijn migratie en mensensmokkel. In Bosnië en Herzegovina komen meerdere stromen vluchtelingen en migranten samen. Vooral ingezetenen van Marokko en andere Noord-Afrikaanse landen en van Syrië en Afghanistan proberen via Bosnië en Herzegovina de grens met EU-lid Kroatië over te steken. Hier spelen zij kat en muis met de lokale autoriteiten, die het hen steeds moeilijker maken om Europa binnen te komen. “Daarbij zijn hier Afghaanse mensensmokkelaars actief, die migranten kidnappen, uitbuiten en bestelen”, vertelt Yorben.
Hoogteverschillen
Yorben legt uit dat de hoofdtaak van de vredesmacht uit 2 delen bestaat. De mariniers doen patrouilles vanaf hun thuisbasis Butmir (nabij Sarajevo) of vanuit zogenoemde Temporary Staging Areas (TSA). Dit zijn verblijfplaatsen die over heel Bosnië zijn verspreid en dienen als vooruitgeschoven post. De complexiteit van het gebied van verantwoordelijkheid zit volgens Yorben niet in zijn oppervlakte van 51.000 vierkante kilometer. Maar meer in hoogteverschillen en de kwaliteit van de wegen. “Die factoren maken aanrijtijden bijzonder lang.”
Tweede taak is optreden als Quick Reaction Force (QRF). Hierbij zijn ze het eerste inzetmiddel van EUFOR, mocht de situatie dreigen te escaleren. Denk aan het evacueren van een Liaison Observation Teams. Zij zijn de eerste sensoren bij mogelijke destabilisatie van de veiligheid. Vanuit hun post onderhouden zij contacten met de bevolking, de lokale overheid en de dito politie.
Voetballen
Volgens de majoor worden de patrouilles op een typisch Nederlandse manier uitgevoerd. Namelijk door het vertrouwen van de bevolking te winnen. Een mooi voorbeeld daarvan is het initiatief van een marinier. Via zijn vader zag hij kans om aan een paar honderd voetballen te komen, die de zeesoldaten her en der uitdelen. “Daarmee is het makkelijker om bij mensen een glimlach op het gezicht te toveren. Al blijft een vertrouwensband kweken moeilijk. Telkens patrouilleren we in een ander gebied en ieder deelnemend land binnen EUFOR hanteert daarbij zijn eigen manier.”
Betere ondersteuning
Vanwege de diversiteit aan taken zijn de uitrusting en logistiek van het Nederlandse detachement uitgebreider dan gemiddeld binnen de 20 deelnemende landen. Daarmee kunnen de zeesoldaten zichzelf beter ondersteunen bij acties buiten de poort. Ook zijn zij in staat om operaties in een groter deel van de area of responsibility uit te voeren. Voor de patrouillegang gebruiken de mariniers vooral de Amarok en Landrover Defender. Indien gewenst staat een flink aantal Bushmasters ter beschikking.
Goede richting
Waarnemend-commandant Yorben vermoedt dat de Nederlandse deelname voor een jaar in Bosnië en Herzegovina de situatie niet drastisch zal wijzigen. Wel denkt hij dat de presentie van de mariniers en hun ondersteuning bijdragen aan het behouden van veiligheid en stabiliteit in het land. “Ik vind dat wij ons land op een professionele wijze vertegenwoordigen. Hopelijk zijn we daarmee ook een inspiratie voor andere nationaliteiten.”
