Tekst KAP Charlotte Snel
Foto boven: Hull Vane BV
Zr.Ms. Groningen als eerste uitgerust met Hull Vane
Met de term Gouden Driehoek geeft Defensie de samenwerking aan met kennisinstituten en industrie om het beste, meest innovatieve materieel te verwerven. Zoals de Hull Vane die Piet van Oossanen ontwikkelde: een vleugel alias onderwaterspoiler die ervoor zorgt dat een schip sneller, efficiënter en stabieler vaart. Het OceanGoing Patrolvessel (OPV) Zr.Ms. Groningen zal naar verwachting begin 2023 als eerste marineschip ter wereld worden uitgerust met ‘zijn’ Hull Vane.
Het is eind jaren 70 wanneer Van Oossanen als hydrodynamicus bij zijn werkgever MARIN een enorme opdracht binnensleept. Een welgestelde Australische zeiler is op zoek naar een supersnel jacht waarmee hij zijn kansen op de America’s Cup (de Formule-1 voor zeilers) kan vergroten. Van Oossanen, zelf fervent zeiler, buigt zich over het ontwerp. Hij ontwikkelt een kiel met ‘vleugeltjes’ die de prestaties van het jacht drastisch doet verbeteren. Het wordt de eerste America’s Cup die het thuisland sinds 1852 verliest. Van Oossanen: “Dat Australië won heeft wel voor wat ophef gezorgd, ja. Het was gewoon vernuftigheid.”
Heuse hype
Die zeilwedstrijd blijkt het startschot voor een heuse hype. Vanuit de hele wereld melden geïnteresseerde zeilers en scheepsbouwers zich voor een paar ‘vleugeltjes van Piet’. In 1989 begint hij een eigen bedrijf: Van Oossanen & Associates BV. Het is vervolgens zeiljachtbouwer Contest uit Medemblik die een aantal jaar later onbedoeld de voorzet geeft voor de huidige Hull Vane, aldus Van Oossanen.
“We ontwierpen al kielen met vleugels voor hen, maar ze waren op zoek naar iets nieuws. Iets wat marketingtechnisch interessant zou kunnen zijn. Ik dacht: oké, als die vleugels op de kiel werken, waarom dan niet op het roer? Daar zijn we mee gaan testen en de resultaten waren, wanneer de vleugels hoog op het roer werden geplaatst, verbluffend. Niet alleen kon een jacht met hetzelfde vermogen een hogere topsnelheid behalen. Het leverde tevens minstens 10 procent brandstofbesparing op én de modificatie zorgde voor minder golven.”
Zaadje geplant
Door drukte komt het nieuwe project een poosje stil te liggen tot Van Oossanen in 2001 door de Fransen wordt gevraagd om deel uit te maken van hun America’s Cup-project. “Lang verhaal kort: de Fransen zijn die vleugel gaan bouwen, maar hij bleek te fragiel. Maar het zaadje was geplant. Sterker nog, de Fransen wilden er met het idee vandoor gaan. Samen met het Nederlandse octrooibureau heb ik toen in een week tijd een patent uit de grond gestampt. De Hull Vane was van mij en vanaf dat moment zijn we er ook serieus mee bezig geweest.”
Schot in de roos
Eind 2012 namen zoon Perry en diens compagnon Niels Moerke Van Oossanen & Associates BV over en dopen het om tot Hull Vane BV. “De ‘vleugeltjes van Piet’ zijn gebleven, maar de werkwijze is iets aangepast”, vertelt Moerke. “We ontwerpen voor ieder schip een unieke Hull Vane. Eerder probeerden we dat ontwerp te verkopen, zodat een scheepswerf hem zelf kon bouwen. Dat bleek toch lastig. We nemen nu de hele opdracht aan, van begin tot eind. Dan ontzorg je scheepsbouwers én kom je makkelijker in de markt terecht.”
Dat deze werkwijze een schot in de roos is, blijkt. Op het kantoor in Wageningen hangt een indrukwekkend overzicht van jachten en schepen die door het bedrijf zijn ontworpen, en waarvan een groot aantal rondvaart met een Hull Vane. Binnenkort wordt er een unieke klant aan toegevoegd: de Koninklijke Marine. Volgend jaar zal het OPV Zr. Ms. Groningen als eerste marineschip ter wereld worden uitgerust met een Hull Vane. “Een ontzettend mooie kans”, beaamt Van Oossanen. “Natuurlijk ben ik daar supertrots op.”
Hull Vane
De Hull Vane is een draagvleugel die achter een schip of (deels) onder de romp ervan wordt bevestigd. Het grootste voordeel is de brandstofbesparing die het oplevert; minstens 10, oplopend tot zelfs 20 procent. Met een verlaagde weerstand kan het schip bovendien een hogere topsnelheid met hetzelfde motorvermogen behalen. Daarnaast zorgt de modificatie voor verminderde kielzog en dus minder golven. Dat is tactisch belangrijk, omdat het schip zo vanuit de lucht minder snel is te zien.
Behalve de tactische en besparende voordelen, is er ook operationele winst: door de Hull Vane beweegt het achterdek minder en blijft (in het geval van een marineschip) het helikopterdek stabieler. Daardoor kan de helikopter gemakkelijker landen. Ook de FRISC kan eenvoudiger de slipway de- en embarkeren. Tot slot vermindert de modificatie slamming, waarbij de boeg op het water slaat. Het vergroot dus het comfort voor opvarenden.
‘Hollands glorie in optima forma’
“We zijn in totaal 7 jaar met deze ontwikkeling bezig geweest; van de tekentafel tot het punt waar we nu staan”, vertelt kapitein-luitenant ter zee Marin van Herk, geplaatst bij de Defensie Materieel Organisatie (DMO). “In mijn vorige functie als innovatiemanager bij MIND, het innovatiecentrum van DMO, was ik vooral de laatste jaren nauw betrokken bij dit traject. De spoiler moet zich in de praktijk gaan bewijzen, maar daar heb ik alle vertrouwen in.”
Het mooie van de Hull Vane vindt Van Herk dat deze, behalve een prachtig idee, ook ‘Hollands glorie in optima forma’ is. “Hull Vane BV heeft de spoiler voor ons ontworpen, bij het kennisinstituut MARIN zijn allerlei modeltesten gedaan, de firma Buijs bouwde ‘m, de T-stukken werden gegoten bij Gieterij Van Voorden en uiteraard is DMO namens Defensie als afnemer nauw betrokken. Een mooi voorbeeld van een puur Hollands gouden ecosysteem. Het was een kwestie van een lange adem, maar de operationele winst die de Hull Vane gaat opleveren zal het absoluut waard zijn.”
