Iedere dode minder is er één

Scholing Libische kustwacht investering voor de toekomst

Voor de een leek lijkt de boarding van een Nederlands Landing Craft Utility door Libische trainees op totale chaos. Maar de Britse sergeant-instructeur toont zich tevreden. Met een ‘thumbs up’ beloont hij het doorzoeken van het landingsvaartuig en het fouilleren van de bemanning op volle zee. Richt EU-operatie Sophia zich van origine op het tegengaan van mensensmokkel in het centrale deel van de Middellandse Zee, met de komst van Zr. Ms. Rotterdam komt er een taak bij: Libische kustwachters bijscholen.

Dat bijscholen doen de Nederlanders niet zelf. De training is in handen van Engelse mariniers, Griekse boardingspecialisten en Duitse marine-techneuten. Samen staan zij sterk voor de Libische kustwacht, die beter moet worden in het controleren van de massale en illegale volksverhuizing vanaf haar kuststrook. De cijfers spreken boekdelen: in de eerste 7 maanden van 2016 riskeerden 90.000 mensen de oversteek naar het rijke westen. Begin oktober volgden er 12.247 in 1 week. Een effectieve kustwacht moet deze ongebreidelde migratie tegengaan. Daarmee is Libië gediend, maar de Europese Unie nog veel meer.

Gammele bootjes

Het is de Libische overheid zelf die verzocht om aanvullende scholing. Kennis is benodigd om nieuwe situaties het hoofd te bieden. Zoals illegalen ontmoedigen de zeereis met vaak gammele bootjes te ondernemen. Dit jaar verloren zo’n 2.800 mannen, vrouwen en kinderen daarbij het leven. Dit drama is naar verwachting nog lang niet voorbij. Maar iedere dode minder is er één. Met het verbeteren van de kustwacht groeit bij de EU die hoop.  

Aan boord verzorgen buitenlandse instructeurs lessen in onder meer boardingoperaties, doorzoeken en confisqueren. Hiervoor tekent een eenheid van de Britse Royal Marine Commando’s, bijgestaan door de Grieken. Onder meer brandbestrijding komt voor rekening van de Duitse marine en een Engelse leraar verzorgt taallessen. De Rotterdam blijft tot december deelnemen aan Sophia. 

Goede balans

Tijdens de EU-missie treedt de scheepsbemanning van de Rotterdam op als gastheer. Een detachement van het Korps Mariniers ondersteunt, onder meer bij de trainingen op volle zee. Primaire taak van de zeesoldaten is scheepsveiligheid. “In het begin wisten we niet precies hoe we de Libiërs moesten benaderen”, begint eerste luitenant der mariniers Tom. “Zij mogen zich hier absoluut geen gevangene voelen, maar meer gast en partner. Tegelijk moet het schip een veilige omgeving blijven. Daarin hebben we een goede balans gevonden.” 

Kennis en ervaring overbrengen

De Rotterdam is overigens niet het enige varende klaslokaal. Het Italiaanse amfibisch transportschip San Giorgio is in de buurt. Aan boord krijgen de trainees les in navigatie en mensenrechten. Eenmaal thuis moeten ze alle vergaarde kennis en ervaring op hun collega-kustwachters overbrengen. De Libische kustwacht heeft voor de Arabische lente betere tijden gekend. Maar nog steeds bezit zij vermogen tot zelfverbetering. Regelmatig zie je oudgedienden hun minder ervaren collega’s bijstaan. “Het niveau van de cursisten verschilt nogal”, zegt een trainee. “Sommigen van ons werkten 30 jaar lang in de koopvaardij. Anderen hebben bij wijze van zeggen nog geen natte voeten gekregen.” 

Verschillende rollen

Terug naar de boarding. In een ‘carrousel’ beelden 18 cursisten de verschillende rollen uit die bij het inspecteren van een vaartuig horen. De ene keer maken de mannen deel uit van het crewteam. Dan dragen ze zorg voor de veiligheid, het fouilleren van de bemanning incluis. Als lid van een searchteam controleren ze alle hoekjes en gaatjes van het vaartuig. Het bridgeteam is geïnteresseerd in het papierwerk, zoals personeelslijsten, paspoorten, scheepsregistratie et cetera. “En probeer altijd vriendelijk over te komen”, zegt de Britse sergeant. “Voor de bemanning is er dan minder reden iets achter te houden.”

Geen vuist maken

Kolonel Mohamed Abdlsamed bekijkt de vorderingen van zijn mannen. Zij zijn volgens hem snel van begrip en ze laten zien vooruit te willen. Dat laatste is volgens de sectorcommandant niet makkelijk. Libië is na de coupe tegen president Khadaffi een verdeeld land. Er is geen grondwet, geen erkende regering. Ook de kustwacht heeft betere tijden gekend. Het materieel is verouderd, kapot of voldoet domweg niet. Sommige boten hebben een te klein bereik. Zowel de land- als zeegrenzen zijn zo lek als een mandje. Dat weten de vele tienduizenden migranten, voornamelijk uit Donker-Afrika, ook. “Eenmaal bij de kust weten ze dat we geen afdoende vuist tegen hen kunnen maken.” 

Emotionele last

Het kost volgens Abdlsamed onder de huidige omstandigheden tijd een degelijke kustwacht op te bouwen. Uiteindelijk zal dat gaan lukken, denkt hij. Libië is tenslotte een rijk olieland en een regering van eenheid moet er een keer komen. In deze moeilijke tijden hoopt hij op een nog nauwere samenwerking met de EU. “Libië heeft net zo goed als Europa last van de immense migratiegolf.” De doden die dagelijks aanspoelen, vormen voor zijn collega’s een niet uit te wissen emotionele last. “Deze situatie moet we hoe dan ook keren. We moeten vooruit.”