Luchtmachters in NAVO-beeldcentrum aan voet van vulkaan
De Etna roert zich hoorbaar op Sicilië. De aarde trilt onder de voeten, terwijl een rookpluim van enkele honderden meters de vulkaanas ook op Naval Air Station (NAS) Sigonella deponeert. Een situatie waaraan eilandbewoners gewend zijn. Onder hen is sinds 2015 ook een aantal luchtmachtmilitairen.
Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: NISRF
Niet alleen het vliegverkeer op de luchthaven Catania ligt door de actieve Etna stil. Ook de RQ-4D Phoenix’en van de NATO Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance Force (NISRF) staan gedurende de korte uitbarsting in de hangaar op NAS Sigonella. “Ik ben al langer gestopt met het poetsen van de auto, dat heeft hier geen zin”, merkt sergeant 1 Jeroen lachend op.
Het Nederlandse contingent daar telt zestien man; allen militairen van de Commando’s Luchtstrijdkrachten en Landstrijdkrachten, variërend in rang van korporaal tot majoor. “Er zijn ook drie plekken voor de marine, maar die zijn door het CZSK niet bezet”, vertelt luchtmachtkapitein Sjoerd. De Verenigde Staten, Italië, Duitsland en Spanje zijn hofleveranciers van de totaal 420 militairen en burgers bij de NISRF, dat valt onder NATO Allied Air Command op Ramstein Air Base in Duitsland.
‘De NISRF vliegt van de Noordpool tot de kust van Afrika'
Centraal
NISRF is een eenheid die voor de NAVO inlichtingen vergaart en verwerkt. Dat doen ze met eigen vliegtuigen: vijf RQ-4D Global Hawks. De eenheid vliegt missies van ongeveer de Noordpool tot en met de kust van Afrika en dan langs de gehele oostflank van het NAVO-grondgebied. “We zijn hét punt binnen de NAVO voor Imagery intelligence, dus alles dat met beeld- en fotoverkenning heeft te maken”, geeft Sjoerd aan. “Centraal daarin staat een van onze analyse-eenheden, de Federated Processing, Exploitation and Dissemination-unit, kortweg FEDPED.”
Data delen
De NAVO-landen hebben afgesproken hun data onderling veel meer te delen en dat gebeurt ook. “We leveren niet alleen data aan bij onze eigen organisatie, maar krijgen die ook van andere landen en wij delen de onze”, vertelt kapitein Sjoerd. “Inmiddels komt zo’n 95 procent van de beelden van andere toestellen dan onze eigen RQ-4D’s. Denk aan militaire en commerciële satellietbeelden, de ‘drones’ van de NAVO-landen of maritieme patrouillevliegtuigen van die partners. De bondgenoten bieden ook personeel aan, dat soms een eigen analyse uitvoert. Dit wordt allemaal centraal aangestuurd vanuit Sigonella, door onze Intelligence requirement and collection managers.”
'De SAR maakt tweedimensionale beelden of driedimensionale reconstructies van objecten’
Global Hawk
De NISRF beschikt dus over eigen vliegtuigen: de Northrop Grumman RQ-4D Phoenix. Dat is de naam die de fabrikant naar buiten toe hanteert, “maar om verwarring te voorkomen gebruiken wij gewoon de Amerikaanse benaming Global Hawk”, aldus majoor Jacco.
De RQ-4D is een Remotely-piloted Aircraft System (RPAS), in opdracht van NAVO speciaal aangepast voor de NISRF. De Global Hawk levert beelden met behulp van onder meer radar, die wellicht enigszins verwarrend wordt afgekort met SAR. Dat staat in dit geval niet voor search and rescue, maar synthetic-aperture radar. De SAR maakt tweedimensionale beelden of driedimensionale reconstructies van objecten, zoals landschappen. Het kan ook vliegtuigbewegingen op de grond en op zee volgen met de Moving Target Indicator (MTI). Al met al zijn de analyses van die opnames een behoorlijk specialistisch werkje.
'Het crew-concept is niet anders dan van de MQ-9'
Omscholing
Sicilië is voor de militairen vanzelfsprekend een behoorlijke verandering ten opzichte van de dagelijkse werkplek in Nederland. Sergeant 1 Mark verruilde augustus vorig jaar 306 Squadron op Vliegbasis Leeuwarden voor een aantal jaren voor Sigonella. Hij is daarmee de eerste MQ-9 sensor-operator met buitenlandplaatsing. “Ik heb hier een omscholing van een maand on the job gehad. Ik moet wel een paar keer terug naar Friesland om de currency op de MQ-9 te behouden. Het crew-concept, de sensor operator naast de vlieger in de cockpit, is niet anders. De inzet, de type sensoren en het besturingssysteem verschillen wel. Met name de SAR is een vrij nieuwe ontwikkeling die om extra aandacht vraagt en er is dan weer geen full motion picture, zoals op de Reaper.”
‘Het is hartstikke mooi om in zo’n internationale omgeving te werken’
Andere dynamiek
Ondanks dat de Global Hawk vaak in een ‘uitdagende omgeving’ vliegt, doet de RQ-4 z’n werk goed, vindt Mark. “Het is niet alleen vliegen; zo’n twintig tot 25 procent van de tijd ben ik bezig met planning, onder leiding van een mission director. Het is hartstikke mooi om in zo’n internationale omgeving te werken, kennis te delen en de processen te zien verbeteren.” Hij voelt zich er dan inmiddels prima op zijn plaats. “Er zijn veel nieuwe, jonge collega’s bijgekomen en dat levert een andere dynamiek op; nieuwe inzichten in hoe je met de RQ-4 omgaat in planning en uitvoering.”
‘De architectuur van een vliegtuig is toch veelal hetzelfde'
Klachten in kaart
Datzelfde geldt voor sergeant 1 Jeroen. Hij heeft gesleuteld aan de avionica van de AS 532U2 Cougar, de Pilatus PC-7, de C-17 Globemaster en nu dus RQ-4D. “Ja, ik heb een geweldige loopbaan zo. Of het weer grote verandering is? Dat valt mee; de architectuur van een vliegtuig is toch veelal hetzelfde. De afkortingen en benamingen ook. Het concept van de Global Hawk is ondertussen al dertig jaar oud, dus ook alle klachten zijn inmiddels wel in kaart gebracht en snel te verhelpen. Het nadeel is dan weer dat de snelheid van het aanleveren van beelden traag gaat. Je moet wel geduld hebben voor er iets gebeurt; dat wil nog wel eens een dingetje zijn, zeker voor de jongeren.”
‘Ook de Amerikanen die gewend zijn aan hun RQ-4 moeten door de molen’
Flinke doorloop
Sergeant Jeroen denkt dat de toekomstige monteurs niet allemaal hun opleiding op Sicilië hoeven te volgen, zoals hij. “Er kan inmiddels veel met VR [virtual reality, red.]. Het moet mogelijk zijn op je eigen militaire basis de lessen te volgen om hier alleen te finetunen.” En stilzitten is er op Sigonella niet bij. “Ik maak mijn uren wel. Behalve dat ik zelf current moet blijven met het sleutelen aan de RQ-4, help ik met het inwerken van nieuwe collega’s. Er is een behoorlijke doorloop hier, wel zo’n honderd wisselingen per jaar. Ja, ook de Amerikanen die gewend zijn aan de Global Hawks moeten door de molen, want er zijn wel degelijk verschillen met deze Global Hawk. De trainingen worden gegeven in samenwerking met Northrop Grumman en het Italiaanse Defensiebedrijf Leonardo, die de RQ-4 samen leveren. Dat is wel een bijzondere samenwerking”, vindt Jeroen.
‘De RQ-4D is een vliegende computer met camera’s en een turbomotor’
Meer mogelijkheden
Sergeant 1 Auke heeft daar ervaring mee. Hij houdt zich bezig met de communicatie- en informatiesystemen (CIS) en komt daardoor veel in aanraking met Leonardo. “Dat gaat echt prima”, constateert hij. “We luisteren goed naar elkaar.”
Na zeven jaar op de Cornfield range op Vlieland – in de volksmond de Vliehors – is het wel even wennen op Sicilië. “Op de Vliehors werkte ik volstrekt zelfstandig, dus het was hier even aanpassen. Ook is de Global Hawk een heel ander systeem dan gewone vliegtuigen. Dit is een vliegende computer met camera’s en een turbomotor.”
De sergeant en de ervaren flightline chief adjudant Stef zien meer mogelijkheden voor de RQ-4D dan alleen missies boven conflictgebieden. “Wij en de RQ-4D zijn ook uitstekend inzetbaar voor humanitaire missies”, zegt Stef, afkomstig van 298 Squadron. “Denk aan een natuurramp”, vult Auke aan. “Je hebt met de RQ-4 heel snel een beeld van de schade en waar er nog verkeer mogelijk is om de getroffen bevolking te kunnen bereiken. We kunnen hier als Main Operating Base op Sigonella twee toestellen tegelijk aan en we hebben ook nog een uitzendbare cockpit, die kan worden ingezet as Forward Operating Base. Het is echt heel veelzijdig werk in een prima omgeving.”
