Aan boord van Zr.Ms. Tromp tijdens Pacific Archer
De Boordvliegtuigploeg (BVP) van het luchtverdedigings- en commandofregat (LCF) Zr.Ms. Tromp schreef onlangs geschiedenis. Voor het eerst werd een Nederlandse NH90-maritieme gevechtshelikopter aan de andere kant van de aardbol ingezet. Dat gebeurde tijdens wereldreis Pacific Archer 2024, die zich momenteel in de Stille Oceaan afspeelt.
Tekst: Andre Twigt | Foto’s: sergeant-majoor Jan Dijkstra
“Wij zijn de eerste BVP die met de NH90 boven de Zuid-Chinese Zee heeft gevlogen”, zegt vlieger luitenant ter zee 2 OC Sander. In dit zeegebied staat al enige tijd de zogenoemde vrijheid van navigatie onder druk. China claimt grote delen van de zee als territoriaal gebied. Deze aanspraken zijn in strijd met het internationale VN-verdrag voor het zeerecht. Maar daaraan heeft het land lak. Internationaal stuit deze houding op veel weerstand. En bij escalatie kan de situatie makkelijk een bedreiging vormen voor onze welvaart. Met Pacific Archer maakt Nederland kenbaar dat ze de Chinese handelwijze afkeurt door in het gebied de vrijheid van scheepvaart te monitoren. De inzet van de NH90 is hierbij van grote waarde.
De wereldreis Pacific Archer begint afgelopen 9 maart, als de Tromp voor een half jaar de thuishaven verlaat. Bij vertrek uit Den Helder wachten er twee tactische hobbels: de passage van de Rode Zee en de Zuid-Chinese Zee. In de eerste helpt 'de Tromp' Carrier Strike Group 69 met uitbreiding van het radarbeeld en met early warning-capaciteit. De gevechtsvliegtuigen van vliegkampschip USS Dwight D. Eisenhower die deelnemen aan Operation Prosperity Guardian zijn daarmee geholpen. Deze door Amerika geleide operatie beschermt schepen in vooral de zeestraat Bab-Al-Mandeb, (de twintig kilometer nauwe doorgang aan de zuidkant van de Rode Zee tussen Djibouti en Jemen) tegen aanslagen van Houthi-rebellen. Op de bovenstaande foto maakt de boordheli rendez-vous met het Littoral Combat Ship USS Mobile.
Tijdens de passage van de Rode Zee is wapeninzet gelukkig niet nodig. Maar bij een patrouille voor de Jemenitische kust gaat de Tromp even over op gevechtswacht. Voeren Houthi-rebellen een aanval uit, dan kan het fregat heel snel gewapenderhand reageren. De Tromp verkeert even in deze hoogste staat van paraatheid, omdat de kans bestaat dat het een doelwit is. De taak van de boordheli blijft in de Rode Zee beperkt tot verkenningen en het overvliegen van personeel en vracht van en naar marineschepen en land.
Met Pacific Archer bewijst de marine niet terughoudend te zijn om naar de andere kant van de wereld te varen om er de vrijheid van navigatie te monitoren. Ook niet als het spannend wordt. Om te voorkomen dat landen de bedoelingen van een Nederlands fregat ver van huis niet kennen, gaat Pacific Archer gepaard met een fiks mediaoffensief. Door via interviews, publicaties in kranten, internet en Instagram kernboodschappen te verspreiden, weten landen waaraan het schip een bezoek brengt precies wat het voornemen is.
De Straat van Malakka en de Straat van Singapore zijn eveneens probleemgebieden vanwege de hier veel voorkomende zeeroof en piraterij. Pacific Archer lost ook deze problemen niet op. Toch kan de westerse wereld niet toestaan dat zeeroutes ontoegankelijker worden. Op de bovenstaande foto sleutelaars van de BVP in actie. Door hun toewijding vertoont de NH90 weinig serieuze klachten.
Ondanks het mediaoffensief veroorzaakt de aanwezigheid van een Nederlandse boordheli boven de Zuid-Chinese Zee veel nieuwsgierig radioverkeer van niet NAVO-partners. Tactical coördinator luitenant ter zee 2 OC Joey vertelt dat marineschepen uit India, Indonesië, Vietnam, Zuid-Korea en ook Japan soms bij herhaling willen weten wat een Nederlands fregat hier ver van huis komt doen. “Vaak reageerden wij ‘dat we bezig waren met routineoperaties’. Vliegend boven druk vaarwater is er geen tijd voor een gesprek of doorvragen. We balanceren dan tussen vliegen en het tactische plaatje.”
De situatie in de Zuid-Chinese Zee is momenteel erg gespannen. Er is een conflict gaande tussen China en de Filippijnen, dat makkelijk kan escaleren. Daarbij menen onder meer Vietnam, Zuid-Korea en Brunei ook recht te hebben op delen van het zeegebied. Waar het in de kern om draait, zijn de onderzeese delfstoffen en rijke gas- en olievoorraden. Vanwege de vrijheid van navigatie doorkruisen Amerikaanse marineschepen regelmatig de door China geclaimde gebieden. De complexe situatie is voor Nederland aanleiding voor meer betrokkenheid bij de Indo-Pacific. Mogelijk dat om de twee jaar een marineschip naar de regio vertrekt.
De Nederlandse belangstelling zal bepaald niet overal in de Pacific met handgeklap worden ontvangen. Het Chinese ministerie van Defensie probeert met regelmaat westerse marineschepen te intimideren. Zo wordt de NH90-boordhelikopter tijdens een patrouille benaderd door een duo Chinese gevechtsvliegtuigen en een helikopter. Dit zorgt voor een potentieel onveilige situatie. Het voorval vindt plaats in internationaal luchtruim, waar Zr. Ms. Tromp wordt ingezet voor de UN Security Council Resolution Enforcement Coordination Cell. Deze instantie ziet al zes jaar toe op naleving van sancties tegen Noord-Korea, vanwege een verboden kernproef in 2017.
Onderdeel van de reis was een eerbetoon van de scheepsbemanning aan omgekomen Nederlanders. Die liggen begraven op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta, Indonesië, waar luchtmacht- en marinepersoneel een herdenking hield en bloemen legde.
Nederland neemt verder voor het eerst deel aan de Amerikaanse The Rim of the Pacific Exercise (Rimpac) in de Zuid-Chinese Zee. Zr.Ms. Tromp trekt daarbij op met schepen van de Amerikaanse Zevende Vloot. Die oefent wel vaker met bondgenoten in deze regio om vitale zeeroutes voor de scheepvaart open te houden. Na de 1 maand durende RIMPAC passeert de Tromp het Panamakanaal en maakt ze nog een stop in Willemstad, Curaçao. Daarna keert het fregat terug naar thuishaven Den Helder, waar ze op 13 september wordt verwacht.
