Frisian Flag

Sleutelwoord: 4e-5e-generatie-integratie

Na enkele maanden van rust op Vliegbasis Leeuwarden door de uitgebreide baanrenovatie, was de drukte er de eerste twee weken van oktober als vanouds. Met Frisian Flag editie 2023 was Leeuwarden weer het middelpunt van de grootste Nederlandse Combined Air Operations-oefening. Maar Leeuwarden was niet de enige plek waarvandaan gevlogen werd.

_{Tekst: Arno Marchand | Foto’s: sergeant-majoor Jan Dijkstra}

Air battle manager majoor Marcel Burgers is voor het eerst supervisor van deze grote oefening. Geen vlieger? “Nee”, geeft hij aan. “Het Air Combat Command kijkt tegenwoordig anders naar oefeningen als deze. Defensie, dus verdedigen, is niet alleen voor jachtvliegers maar evenzo voor het gevechtsleidingspersoneel heel belangrijk. Niet alleen bij Frisian Flag, maar ook in andere internationale command and control-oefeningen. Als liaison heb ik al eerder meegedraaid in Frisian Flag. Nu mag ik ‘m – samen met collega’s – organiseren. Erg leuk en een grote uitdaging.”

Burgers voert die taak uit onder de vlag van 323 Air Combat Development Center (ACDC), waar hij Vluchtcommandant Tactische Training is. Naast deze oefening organiseert het ACDC bijvoorbeeld ook de wapeninstructeurstraining WIC en intel-training EPIC.

Train as you fight

Net als de vorige editie is de kern van de oefening de integratie van jachtvliegtuigen van de 4e en 5e generatie. “Anders hadden we wel alleen F-35-units uitgenodigd”, geeft Burgers aan. “In een coalitie zal het ook een combinatie van generaties zijn, dus train as you fight.” Is de oefening dan helemaal gelijk aan die van vorig jaar? “Je bouwt door op het concept en past ieder jaar aan”, vervolgt hij, “maar dit jaar zijn er wel twee grote veranderingen: het luchtruim en de zogenoemde live virtual constructive.” Over dat laatste meer in het afsluitende kader, maar een ander luchtruim? “De F-35 heeft om alle capaciteiten van het vliegtuig goed te benutten een groter luchtruim nodig dan bijvoorbeeld de F-16. Boven zee kun je alleen simuleren, boven land kan je doelen ook echt opsporen.”

Luchtruim

Maar laat het luchtruim boven Nederland nou net tamelijk druk zijn. Een aanpassing daarvan is dus alleen in zeer goed overleg mogelijk. “De Luchtverkeersleiding Nederland [LVNL, red.] en MUAC [Maastricht Upper Area Control Centre, red.] heeft ons goed geholpen door bijvoorbeeld lijndiensten naar Azië op een andere plek de grens over te laten gaan. Daardoor is het luchtruim boven Groningen, Friesland, Drenthe en de kop van Overijssel voor de oefening beschikbaar gekomen. Maar LVNL en MUAC moeten niet alleen de routes boven Nederland aanpassen, maar ook regelen dat ze op de juiste manier in onze buurlanden worden afgehandeld. Want ook daar komen ze natuurlijk anders binnen dan normaal.”

Rustiger

Ook anders dan normaal is dat niet alle deelnemers vanaf Leeuwarden vliegen. Voor tankervliegtuigen van de MMU op Eindhoven en Keulen en vliegende radarposten – deze editie zijn dat Franse E-3’s – is dat logisch. Maar ook een aantal jachtvliegtuigen opereert vanaf hun thuisbasis in plaats van allemaal vanaf Leeuwarden te vliegen. Deense F-16’s vliegen bijvoorbeeld vanuit hun thuisland en Britse F-35B’s zelfs vanaf hun varende thuisbasis in de Noordzee, het vliegkampschip HMS Queen Elizabeth. Daar varen ook de vlootverbanden waarvan de Nederlands fregatten Zr.Ms. De Zeven Provinciën en Van Amstel deel uitmaken. Al met al is het daardoor rustiger op de Friese basis dan bij voorgaande edities van Frisian Flag.

Banden

Burgers tekent aan dat er een positieve en negatieve kant aan dit verhaal zitten. “In een conflict zal je ook niet met alle units op dezelfde basis staan. Mogelijk vlieg je zelfs vanaf je thuisbasis. Dus dit benadert een toekomstige werkelijkheid zeker. Anderzijds mis je het directe contact. Briefen en debriefen gaat prima met een beveiligde video teleconference. Ook lopen liaisons van de deelnemende eenheden hier op de basis me in de planningsprocessen. Dat zal bij een echt conflict niet anders zijn. Maar missen van het face to face-contact, bijvoorbeeld even aan de bar met elkaar praten, dat is een gemis. Daardoor ontstaan banden die verder gaan dan alleen het operationele verhaal.”

NEO

Scenario’s van Frisian Flag zijn aangepast op de F-35, zodat vliegers van die toestellen hun specifieke training krijgen. Toch zit ook de actualiteit in de oefening verwerkt, uiteraard nog zonder de kennis die in de tweede week van oktober werkelijkheid wordt. Een van de scenario’s van de oefening is namelijk een non-combattant evacuation operation, kortweg NEO.

Anders dan hoe deze uiteindelijk plaatsvindt in Israël, is bij de Frisian Flag-versie een Learjet – voor deze gelegenheid van de firma Skyline Aviation gehuurd – het lijdend voorwerp.

En andere actie is een personnel recovery-missie. Een NH90 van 860 Squadron zorgt voor de evacuatie van de vlieger. Apaches van 301 Squadron beveiligen die actie en jachtvliegtuigen nemen de bescherming van de NH90 terug naar het schip op zich.

Frisian Flag is een diverse oefening waarin steeds meer aspecten van luchtverdediging kunnen worden getraind. De volgende editie staat gepland voor 2025.