'Oorlog' van hoge kwaliteit

JPOW 2023 bindt strijd aan met nieuwe gevaren

Het zou vreemd zijn om tijdens Joint Project Optic Windmill (JPOW) 2023 niet de blik op Oost-Europa te hebben. De veiligheidssituatie is daarvoor domweg te gespannen. “Jaren geleden hadden we tijdens JPOW een aantal Russische officieren te gast”, vertelt luitenant-kolonel Edwin de Boer. “Ik weet nog precies wat ze zeiden, toen ze op een monitor een stuk van hun grondgebied afgebeeld zagen: ‘Wij doen precies hetzelfde’.”

^{Tekst: Andre Twigt | Foto’s: kapitein Jeroen Verburg}

Bytes

Het tentenkamp van JPOW op de Luitenant-generaal Best-kazerne is niet bepaald een super operationele omgeving. Het is grotendeels civiel opgebouwd en je moet goed zoeken naar sporen van het groene luchtverdedigingsbedrijf. JPOW is dan ook geen veld-, maar meer een grote commandopostoefening. ‘Oorlogje spelen’ gebeurt hier met computers. Alle wapengekletter beperkt zich tot de beeldschermen van de deelnemers. Aanvallen met drones, vliegtuigen en ballistische raketten bestaan bij de gratie van miljoenen bits en bytes.

Stress

Hoewel verre van echt, verliest een deel van de zevenhonderd internationale deelnemers uit elf landen zich flink in de oefening, aldus medeorganisator De Boer. Het computerprogramma dat drie weken continu draait, is van ongekend hoge kwaliteit. “Zodra een vijandelijk vliegtuig of projectiel zich aandient, gaat bij velen de bloeddruk omhoog”, glimlacht de drijvende kracht achter JPOW. “Het doet allemaal heel realistisch aan.”

Commandant 13 Luchtverdedigingsbatterij ‘Ypenburg’ majoor Gert-Jan Verhoeven beaamt de beweringen van collega De Boer. De hoogste baas spreekt over een diepgaand scenario, waaruit iedereen oefenwaarde haalt: van viersterrengeneraal tot soldaat. De samenhang en de mate van integratie binnen het computerprogramma zorgen ervoor dat een beslissing aan de bovenkant en in de breedte gevolgen kan hebben. Oftewel: “De gelaagdheid strekt zich uit van het tactische tot het strategische niveau.” Verhoeven benadrukt dat één spelregel tijdens JPOW als een paal boven water staat: Net als in het echt ligt het initiatief voor een confrontatie altijd bij de vijand. “Die doet het openingsvuur. Wat wij als NAVO willen, is oorlog te allen tijde vermijden.”

Grootste dreiging

Verhoeven maakt er geen geheim van dat het scenario van JPOW 2023 betrekking heeft op het conflict in Oost-Europa. Doel van JPOW is luchtverdedigers voorbereiden op het optuigen van een gezamenlijke luchtverdediging, die een vijandelijk vliegtuig, raket of drone zo snel mogelijk ontdekt, identificeert en onderschept.

Het einde van de mogelijkheden om wapens en sensoren aan elkaar te koppelen, is volgens de specialist nog lang niet bereikt. Maar goed ook, want de NAVO-luchtverdediging staat niet stil. Er zijn nieuwe spelers en nieuwe dreigingen. Roemenië en Litouwen zijn erbij gekomen en het Hypersonic Glide Vehicle baart het westen zorgen. Dat is een bepaald soort ballistische raket dat met hypersonische snelheid kan manoeuvreren en glijden. “Deze dreiging blijft bij hoge snelheid bestuurbaar, wat uitschakelen ervan bemoeilijkt”, aldus De Boer.

Testbed

De overste vertelt dat het scenario van JPOW altijd vijf jaar voorloopt. Op die manier kunnen deelnemers door middel van simulatie experimenteren met apparatuur die er nu nog niet is. Zo zijn de Duitsers bezig met next generation short en mid-range wapensystemen. “Op die manier kunnen ze alvast kijken hoe dit nieuwe spul met de huidige apparatuur moet integreren”, vult Verhoeven aan. Experimenteren is volgens de luchtverdediger niet de voornaamste bezigheid tijdens JPOW 2023. Nadruk ligt op trainen met bestaande middelen en bestaande concepten. ”Hiervoor wordt in de oefening de juiste omgeving gecreëerd. Van hoog tot laag wordt iedereen hier getraind en er is volop ruimte om procedures te bepraten en natuurlijk beter te worden.”

Stelen

Waar luchtverdedigers zich tijdens JPOW 2023 voorbereiden op het ‘eggie’, doen eerste luitenant Harry Polhout en Yoram Bijleveld dat ook. Werkzaam bij respectievelijk het Cyber Warfare Training Center en het Defensie Cyber Security Center sleutelden de ‘digitale inbrekers’ het cyberscenario voor JPOW in elkaar. Dat is serious business, want de luchtverdediging is vatbaar voor cyberaanvallen. “Ga je op uitzending, dan moet je er altijd rekening mee houden”, zegt Bijleveld. Doel van het tweetal tijdens JPOW is om in het computersysteem te komen en hier zo lang mogelijk onopgemerkt te blijven. “Op die manier steel je de meeste info of veroorzaak je veel schade”, aldus Bijleveld.

Samen verantwoordelijk

Om de digitale oorlog helemaal compleet te maken, is er ook vliegend personeel actief. Twee Duitse voormalige Tornado-vliegers beheren het geheel van twaalf zogenoemde – generic – vliegsimulators; dus niet gebaseerd op één specifiek vliegtuigtype. Daarop vliegen acht Duitse Eurofighter-(leerling-)vliegers en twee Nederlandse F-16- en evenzoveel F-35-vliegers. Een van hen is kapitein Guido van 313 Squadron. “Juiste communicatie is in alle gevallen cruciaal. Het CRC [Control and Reporting Center] moet ons op de juiste manier aansturen, wij moeten op onze beurt het CRC voeden met de juiste informatie van onze vlucht zodat zij verder kunnen bepalen wat er moet gebeuren. Als je tijdens een oefening als deze niet met vliegers kunt praten, mis je een stuk essentiele training.”
“Gaat er een systeem op de grond kapot, dan zijn wij in de lucht flexibeler en sneller ter plaatste om het gat op te vullen. Op de grond en in de lucht zijn we uiteindelijk samen verantwoordelijk voor de luchtverdediging.”