Tekst Evert Brouwer
Foto sergeanten Cristian Schrik en Aaron Zwaal
Atlantic Resolve via Gilze-Rijen en Woensdrecht
De rust keert zo vlak voor Kerst langzaam terug op de Vliegbases Gilze-Rijen en Woensdrecht. Verderop, in Vlissingen, hovert een laatste Chinook boven het tijdelijk militair terrein om te worden ingescheept naar de Verenigde Staten. Operatie Atlantic Resolve, waarbij zowel de vertrekkende Combat Aviation Brigade (1st Infantry Division) als de komende Air Cavalry Brigade (1st Cavalry Division) via ons land worden verplaatst, is ten einde. Een beeldende terugblik op een geslaagde operatie.
‘Tweeduizend stuks materieel en zo'n honderd helikopters’
Het begon allemaal afgelopen zomer, toen het Amerikaanse ministerie van Defensie een formeel verzoek bij Nederland neerlegde. “De eenheden in Europa wisselen elke negen maanden”, vertelt majoor Michel Poels, Hoofd Nationale Operaties van het Commando Luchtstrijdkrachten. “Daarvoor kiezen ze steeds een andere haven in Europa om te kijken of ze die verplaatsing goed aankunnen.” Dit keer was dat dus Vlissingen, maar voor een deel ook een haven in Griekenland. In totaal zijn een slordige tweeduizend stuks materieel – containers, uitrusting, voertuigen en onderhoudsmateriaal – en ongeveer honderd helikopters van de types Apache, Black Hawk en Chinook over en door Nederland verplaatst.
Tegelijk
Gilze-Rijen, waar majoor Jacob Woudstra de operatie coördineerde, was net als Woensdrecht voor het eerst betrokken bij Atlantic Resolve. De vliegbases fungeerden als intermediate Station Base. De uitgaande Amerikaanse helikopters, uit Polen en Duitsland, verzamelden zich op Gilze-Rijen en de inkomende helikopters op Woensdrecht. Er konden dus geen draaiboeken uit de kast worden getrokken die het werk verlichten. Bovendien gingen de komende en gaande brigade tegelijk door de molen en ook dat is bijzonder. Vliegbasis Eindhoven was in het verleden de aangewezen luchthaven voor de verplaatsing van zowel personeel als materieel. Dat laatste was echter niet mogelijk door de stationering van de nieuwe tanker en de transporttoestellen.
Heilig
Majoor Woudstra zag in vier weken 58 helikopters en 200 man Amerikaans personeel in fases langskomen. In juli begon het allemaal voor deze helikopterbasis. “We zijn eerst gaan inventariseren: wat en vooral wie hebben we nodig voor een soepel verloop. De Amerikanen zijn hier geweest voor een Site Survey en hebben een lijst met wensen ingediend.”
Dit Statement of Requirements (SOR) is zo’n beetje heilig. Veiligheid staat daarbij in al zijn facetten op één. “Dat was meteen al een dingetje. Want hoe laat je zo’n grote groep Amerikanen toe tot de poort? We hebben tijdelijke passen weten te maken, gekoppeld aan de persoon, waarmee de mannen en vrouwen ook nog eens konden eten bij Paresto.”
Hulde voor Paresto
De medewerkers van het restaurant op Gilze-Rijen zijn door de Amerikaanse gasten in het zonnetje gezet. De gasten waren niet alleen te spreken over de kwaliteit die is geleverd, maar vooral was er waardering voor de grote flexibiliteit en service. “Ook hier liep niet alles volgens het draaiboek. Door de weersomstandigheden waren de vliegers soms later voor het eten, maar dan bleef het restaurant langer open”, zegt majoor Woudstra. “Zonder iemand tekort te willen doen: dit was echt een topprestatie en dat straalt af op het hele Defensie Helikopter Commando.”
Toiletten
Verder is natuurlijk gedacht aan de brandweer – de landmacht verleende daarvoor bijstand in Vlissingen – vliegveiligheid en beveiliging van het terrein. “Maar denk ook bijvoorbeeld aan de plaatsing van toiletten, volgens het SOR één per twintig man, verlichting en personeel dat de toestellen kan bijtanken”, verklaart majoor Woudstra. “In onze projectgroep zaten dan ook alle disciplines en zo probeer je aan álles te denken.” En dan is er nog zoiets als COVID-19. “Alle ploegen hebben in hun eigen bubbel gezeten om zo eventuele besmettingen te beperken”, legt majoor Poels in Vlissingen uit.
Spotters
De verplaatsing van Chinooks, Black Hawks en Apaches brengt vanzelfsprekend geluid met zich mee. Met name in Vlissingen zijn de inwoners daaraan niet gewend. Klachten kwamen er door een uitgebreide voorlichtingscampagne nauwelijks. Het leidde eerder tot een veel grotere belangstelling bij zowel Vlissingen, Gilze-Rijen als Woensdrecht. De spotters stonden soms rijen dik met hun telelenzen paraat; want wanneer zie je nu zo’n groot aantal helikopters bij elkaar in ons land? “Ook aan de spotters hebben we gedacht”, weet majoor Woudstra. “De Amerikanen vinden dat een heel bijzonder fenomeen om te zien. Ze kennen dat nauwelijks, zeker niet in de aantallen die we hier hebben gezien.”
Fantastisch
Ondertussen moeten de nationale operaties en trainingen op Gilze-Rijen ‘gewoon’ doorgaan. “We hebben onze trainingslocatie vrijgemaakt voor de Amerikanen, dus daar konden we zelf even niet terecht. Vrijwel alle squadrons en de staf op Gilze-Rijen waren erbij betrokken en hebben een eigen bijdrage geleverd. Daar hoefden we trouwens amper om te vragen, want de meeste medewerkers vinden het fantastisch om mee te maken.”
Bekijk hieronder een video-impressie van de helikopterverplaatsing op Vliegbasis Gilze-Rijen
Draaiboek
Zowel majoor Poels als Woudstra denkt dat de Amerikanen wel vaker zullen aankloppen bij Nederland om Atlantic Resolve te ondersteunen. “In alle opzichten zijn de Amerikanen zeer tevreden over onze ondersteuning”, weet Woudstra. Tegen die tijd ligt er voor Gilze-Rijen in ieder geval een draaiboek klaar. “Wat niet wil zeggen dat alles in beton is gegoten. Op de eerste pagina zal zoiets staan als: 'niets gaat zoals verwacht'. Of je alles plant of niet, het loopt in de praktijk altijd anders. Ik had op een gegeven moment drie verschillende tijdlijnen; dan komt het neer op ad-hoc improviseren binnen de richtlijnen van de SOR. Daarin zijn we goed geslaagd.”
Nederland heeft internationaal gezien een leidende positie voor militaire mobiliteit
Atlantic Resolve
Voor Operatie Atlantic Resolve verleent Defensie Host Nation Support (HNS). In het Nederlands: ondersteuning door een gastland.
Het is een zogeheten ‘paarse’ inzet, wat betekent dat alle operationele commando’s erbij betrokken zijn. Zowel de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee, het Defensie Ondersteuningscommando als de Defensie Materieel Organisatie dragen bij. Ook was er inzet van het Korps Nationale Reserve van de landmacht en van de Groep Luchtmachtreserve.
Nederland heeft internationaal gezien een leidende positie voor militaire mobiliteit. Sinds 2018 is ons land de drijvende kracht achter het PESCO (Permanent Structured Cooperation)-project Militaire Mobiliteit. Hierin zetten de 25 EU-lidstaten, plus Canada, de Verenigde Staten en Noorwegen, gezamenlijk stappen om de militaire mobiliteit te verbeteren. Doel is om grensoverschrijdende militaire transporten in Europa te vereenvoudigen. Meer militaire mobiliteit gaat over het aanpakken van alles dat militaire verplaatsingen vertraagt. Van infrastructuur, zoals te lage bruggen, tot bureaucratische knelpunten.
De Amerikaanse helikopterbrigade wisselt elke negen maanden. De militaire eenheid is onderdeel van de versterkte Amerikaanse aanwezigheid in Europa als reactie op de annexatie van de Krim door Rusland (2014). De helikoptereenheid traint met NAVO-partners in Oost-Europa.
