Tekst Martin Zijlstra
Foto open internetbronnen
Chuck Yeager als eerste sneller dan het geluid
Hij schoot 11 Duitse vliegtuigen neer, crashte 3 keer, vloog 125 missies boven Vietnam; maar werd écht wereldberoemd doordat hij op 14 oktober 1947 als eerste mens sneller vloog dan het geluid. Chuck Yeager werd niet voor niets 'America's greatest pilot' genoemd. Op 7 december overleed hij, 97 jaar oud. De wereld heeft een icoon verloren.
Je verwacht dat de jonge Chuck voor galg en rad opgroeit
Charles Elwood Yeager wordt geboren in 1923 in de arme staat West-Virginia. Zijn ouders hebben het niet breed, zijn vader stookt illegaal alcohol om bij te verdienen en de familie eet 3 keer per dag hetzelfde: puree van maïsmeel. Voor het avondeten schieten ze eekhoorntjes, jagen op ratten en stelen watermeloenen van het veld. Je verwacht dat de jonge Chuck voor galg en rad opgroeit, maar niets is minder waar. Al snel blijkt dat hij heel handig is én een kei in wiskunde.
Na de 'High School' gaat hij in dienst bij het US Army Air Corps, de voorloper van de Amerikaanse luchtmacht. Aan vliegen heeft hij een broertje dood, omdat hij bij zijn eerste vlucht luchtziek is geworden. En dus wordt hij monteur, maar wanneer hij in 1941 de kans krijgt om 'Flying Sergeant' te worden, grijpt hij die tóch met beide handen.
Neergeschoten
Op dat moment is de Tweede Wereldoorlog al gaande in Europa. Yeager wordt na zijn opleiding ingezet in Europa en vliegt in februari 1944 zijn eerste missie. Tijdens zijn 7e missie op 4 maart schiet Yeager zijn eerste Duitse jager neer. Een dag later gaat het mis, hij wordt neergeschoten wanneer hij 3 Duitse Fw 190's tegenkomt en landt gewond in Zuid-Frankrijk. Hij wil ontsnappen door via Spanje terug te gaan naar Engeland.
Door toeval komt hij in contact met het Franse verzet en dat helpt hem naar Spanje. Maar daar loopt het spoor dood. Pas 6 weken later weet de Amerikaanse regering een deal te maken met de Spanjaarden en ruilt 6 vliegers onder wie Yeager voor een voorraad benzine. Bij terugkeer op zijn thuisbasis is iedereen daar stomverbaasd; hij is de eerste vlieger die na een crash in bezet gebied terugkeert.
Yeager krijgt te horen dat hij niet meer mag vliegen boven bezet gebied. Maar daar heeft hij geen boodschap aan. Samen met een collega ijvert hij ervoor om de regels aan te passen en benadert zelfs generaal Dwight D. Eisenhower. Die belooft erover na te denken. Tot hij een antwoord krijgt maakt Yeager oefenvluchten en komt bij een daarvan boven het Kanaal een Duitse Ju 88 bommenwerper tegen. Yeager schiet hem gelijk neer, maar geeft de eer aan zijn collega.
Yeager haalt op 1 dag 5 vliegtuigen neer
Finest hour
In de zomer van 1944 krijgt hij groen licht om weer aan de strijd deel te nemen. Zijn 'finest hour' komt op 12 oktober 1944 wanneer hij boven Duitsland in gevecht raakt met Duitse jachtvliegtuigen. Wanneer hij zichzelf manoeuvreert achter een Duitse Bf 109, schrikt de vlieger daarvan zo erg dat hij een scherpe bocht naar links maakt en pardoes tegen zijn wingman aanvliegt. Later die dag schiet hij nog 3 Duitse toestellen neer. Dat betekent dat hij een 'Ace' is: iemand die 5 vliegtuigen heeft neergeschoten. Hij is zelfs een 'Ace-In-A-Day' omdat hij er 5 op 1 dag neerhaalt. Het zijn niet zijn laatste slachtoffers. Uiteindelijk komt zijn score op 11,5.
Luyt: 'Onvergetelijke middag met Yeager'
Jaren geleden was Yeager gastspreker tijdens de wing-uitreiking van onze huidige Commandant Luchtstrijdkrachten. Luitenant-generaal Dennis Luyt herinnert het zich nog goed: “Zijn verhaal was indrukwekkend omdat het vooral heel persoonlijk was. Na de uitreiking wilde hij alleen met ons, de studs, bier drinken; dus zonder vlieginstructeurs erbij. Dat was in ‘Duffy’s’, de legendarische bar in de officiersmess van Sheppard Air Force Base. We hebben daar de hele middag met hem gezeten. Hij vertelde het ene na het andere verhaal en we kregen allemaal zijn gesigneerde boek ‘Yeager’. Zo’n middag met de man die voor het eerst de geluidsbarrière doorbrak en daarna nog wat woeste avonturen meemaakte in verschillende vliegtuigtypes, is onvergetelijk. Het was enorm inspirerend voor ons als groepje jachtvliegers in spe.”
Geluidsbarrière doorbreken
Na de oorlog gaat hij in de States aan de slag als testvlieger en wordt al snel gegrepen door hetzelfde virus als veel andere vliegers in die tijd hebben: de geluidsbarrière doorbreken! Iedereen wil de eerste zijn die sneller dan het geluid vliegt, vooral ook omdat men niet weet wat er dan gebeurt. Er zijn mensen die denken dat een vliegtuig dan uit elkaar valt. Yeager gelooft niet in die sprookjes en is, wanneer de Amerikaanse luchtmacht hem vraagt een poging te wagen, bereid het te doen.
Bezemsteel
Hij vliegt met een speciaal hiervoor gemaakt raketvliegtuig, de Bell X-1. Bij opeenvolgende vluchten wordt de snelheid steeds meer opgevoerd en op 14 oktober 1947 moet het dan écht gebeuren. Yeager heeft echter een probleem. Tijdens een paardrijritje in de woestijn 2 dagen eerder is hij gevallen en breekt 2 ribben. Omdat hij bang is dat de recordpoging hierdoor aan zijn neus voorbij gaat, besluit hij niet naar de dokter te gaan en zich gewoon te melden voor de vlucht. Maar door zijn gebroken ribben kan hij niet voldoende kracht zetten om het cockpitdak af te sluiten. Zijn collega-vlieger Jack Ridley helpt hem uit de brand. Hij zaagt een stuk van een bezemsteel en maakt er een hendel van. Probleem opgelost!
Hoe gaat de recordvlucht in zijn werk?
De Bell X-1 wordt in het aangepaste bommenruim van een B-29 bommenwerper gehangen via een ingewikkelde constructie (zie foto). Daarna klimmen de toestellen naar een hoogte van iets meer dan 7 kilometer. Daar wordt de X-1 losgekoppeld. Op voldoende afstand van de bommenwerper start Yeager de raketmotoren van de X-1 die het toestel steeds meer versnellen. Uiteindelijk haalt hij die dag een snelheid van Mach 1.07 (1.310 kilometer per uur). Bij latere testvluchten haalt Yeager zelfs Mach 2.54 (3.000 kilometer per uur).
Nadat Yeager is geland, blijkt dat zijn vlucht geheim moet blijven. Echter eind 1947 lekt het wapenfeit toch uit en een half jaar later geeft de regering officieel toe dat Chuck Yeager verschillende vluchten heeft gemaakt waarbij hij sneller dan het geluid vloog.
150.000 toeschouwers waren op Ypenburg getuige
Ypenburg
Na nog heel wat testvluchten te hebben afgelegd, wordt Yeager in 1954 commandant van een squadron F-86 Sabre jachtvliegtuigen in Duitsland. 1 jaar later is hij te gast in Nederland en brengt tijdens de ILSY-vliegshow op de Vliegbasis Ypenburg bij Den Haag de 150.000 bezoekers in vervoering door met zijn F-86D Sabre boven het vliegveld door de geluidsbarrière te gaan. De Nederlandse pers hangt aan zijn lippen en registreert – wellicht enigszins teleurgesteld – dat je als vlieger niets merkt wanneer je sneller dan het geluid vliegt...
Europa is voor Yeager een tussenstop in een loopbaan die nog veel voor hem in petto heeft. Zonder kleerscheuren komt hij er echter niet vanaf. Tijdens een poging om met een speciaal aangepaste Starfighter hoger dan 100.000 voet (30,5 kilometer) te vliegen, raakt het toestel in een spin. Yeager weet de onbestuurbare machine met zijn schietstoel te verlaten, maar loopt zware brandwonden op. Gelukkig voor hem heeft hij het record wel op 108.700 voet (ruim 33 kilometer) gebracht. En dubbel geluk: hij geneest en kan dus verder vliegen.
Vietnam
Uiteindelijk gaat hij in 1975 als brigadegeneraal met pensioen. In de jaren daarvoor heeft hij tijdens een 'tour of duty' naar Vietnam ook daar nog eens 125 oorlogsmissies gevlogen met bommenwerpers. Pas jaren na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd gaat Yeager het écht rustiger aan doen. Maar voor bijzondere vluchtjes is hij altijd te porren.
Nog een keer
Op 14 oktober 1997, 50 jaar na zijn recordvlucht, vliegt hij met een F-15 Eagle nog eens door de geluidsbarrière. En op 14 oktober 2012, zijn historische vlucht is dan inmiddels 65 jaar geleden, nog eens. Maar dan laat de 89-jarige Yeager zich in een 2-persoons F-15 vliegen door een jongere collega.
Sinds 7 december 2020 is Chuck Yeager voorgoed uitgevlogen. Voortaan lezen we over hem in de geschiedenisboeken, want daar hij heeft zijn plaats zonder meer verdiend. En in de film 'The Right Stuff' naar het beroemde boek van Tom Wolfe, speelt hij zelf een bijrol als barman terwijl een acteur zijn meest beroemde moment naspeelt.
