Dambuster Raid

Monument voor omgekomen vliegtuigbemanning op Gilze-Rijen

Een van de beroemde aanvalsvluchten uit de Tweede Wereldoorlog is de Dambuster Raid. Onder de codenaam Operation Chastise gaan 19 Britse bommenwerpers in het diepste geheim in de nacht van 16 op 17 mei 1943 op weg voor het bombarderen van 3 Duitse stuwdammen. Onderweg naar de doelen passeren de bommenwerpers Nederland slechts, maar de moordende Duitse luchtdoelafweer vindt toch een prooi. 1 van de Lancasters stort neer op Fliegerhorst Gilze-Rijen.

In het Duitse basishoofdkwartier denkt men dat de bommenwerper het op hen heeft gemunt en ze proberen de vliegers nog te verblinden met een zoeklicht. Maar de bemanningen kan de kreupele kist niet eens meer besturen en crasht uiteindelijk met de Lancaster rond 2 uur ’s nachts midden in het steunpunt dat volledig wordt verwoest. Het is het laatste wat de bemanning kan doen. De 7 Britse en Canadese inzittenden overleven het niet, net als vele collega’s van hen die tijdens deze missie in Duitsland of elders in Nederland en de Noordzee neerstorten en omkomen. De getallen zijn, zeker anno 2018, verbijsterend.

Nederland

Op Gilze-Rijen was tot voor kort niets te zien van deze tragedie van de Avro Lancaster B.III (Special) ED865 met code AJ-S. Noch is er een eerbetoon aan de bemanning die de hoogste prijs betaalde voor onze vrijheid. Maar daaraan komt op 4 mei een einde. Die dag, bijna 75 jaar na dato, onthult de zoon van captain Pilot Officer L.J. Burpee DFM op Gilze-Rijen een monument ter nagedachtenis aan de omgekomen bemanning. Ceremoniemeester commodore b.d. Chris Lorraine doet dat samen met Lewis Burpee, de 74-jarige zoon van de Lancaster-gezagvoeder. “Ik ben vooral heel dankbaar. Alleen de Nederlanders kunnen zoiets doen. Er is een speciale band tussen onze landen sinds de Tweede Wereldoorlog”, zegt Burpee junior terwijl Europa’s enige nog vliegende Lancaster overkomt.

Emotioneel

Het toestel van de Battle of Britain Memorial Flight, de historische vlucht van de Royal Air Force (RAF), vliegt dezelfde route als de gecrashte Lancaster, vanuit de richting Molenschot. “Ik kan het niet helpen dat ik er een beetje emotioneel door word”, zegt hij met licht betraande ogen. “Mijn vader is overleden voordat ik geboren werd. Ik ben al diverse keren bij z’n graf geweest en we gaan er zo weer naartoe, in Bergen op Zoom. Dit monument is geweldig. Ik ben vernoemd naar mijn vader, dus daar staat ook mijn naam. Dat is heel roerend.”

Eer

Initiatiefnemers Leo Klerks en Sander van der Hall van de KLu Historische Vlucht zijn anderhalf jaar met het project bezig geweest. André van der Burg van Racing Development maakt uiteindelijk het monument, naast een metalen plaat bestaande uit een gebroken en vervormde krukas van de betreffende lancaster. De 7 zuigers staan voor evenzoveel bemanningsleden. “Ik vond het een eer en fijn om dit te mogen doen. Die mensen hebben alles gegeven.”

Verliezen

1943 is het slechtste jaar voor Bomber Command, 1 van de onderdelen van de RAF. Voor de bemanningen staan maximaal 5(!) missies voordat je wordt neergeschoten. De verliezen zijn verschrikkelijk. De Duitse luchtafweer en Luftwaffe zijn moordend en schakelen Bomber Command bijna uit. 50 tot 60 bommenwerpers stortten per nacht neer waarbij honderden bemanningsleden omkomen. In dat jaar ziet No. 617 Squadron het levenslicht. Een bijzondere eenheid, want specifiek voor de Dambuster Raid opgericht.

Stuiterbom

Met gemodificeerde Lancasters – B.III (Special) – en bijzondere stuiterbommen willen de Britten het hart van de Duitse oorlogsindustrie raken. Rond middernacht stijgen de toestellen in het diepste geheim op vanaf vliegbasis RAF Scampton. Eenmaal de levensgevaarlijke toch over Nederland en Duitsland overleeft, vliegen de Lancasters op zeer lage hoogte van exact 20 meter boven een stuwmeer. Daar laten ze de bom los die dan over de versperringen stuitert die de Duitsers daar hebben liggen. De bom komt tot stilstand tegen de stuwdam, zinkt en ontploft pas op de bodem. Daarmee slaat het een bres, breekt de dam en stroomt niet alleen het water de vallei in met verwoestend effect, maar ontwricht het ook de water- en elektriciteitsvoorziening in het gebied.

Succesvol

De Britten hopen zo de wapenindustrie in het Ruhrgebied te treffen. De Möhne- en Ederdam krijgen voltreffers te verwerken waardoor een groot gebied overstroomt. Zo’n 1.300 mensen verliezen hierbij het leven waaronder zo’n 600 vrouwelijke Russische krijgsgevangenen. De Sorpedam, het doel voor onder andere Burpee en zijn bemanning, ontspringt de dans.
Met de 2 treffers wordt de missie als geslaagd beschouwd, maar de Britse verliezen zijn groot. Van de 19 toestellen gaan er 8 verloren en daarmee 53 bemanningsleden. Van de 30 Canadese luchtvarenden komt zelfs bijna de helft om, onder wie dus Burpee en nog 2 van zijn crew.

Na de missie staat No.617 Squadron bekend als de ‘Dambusters’. Nadat het van 1983 tot en met 2014 met de Tornado jachtbommenwerper vliegt, bestaat het squadron een paar jaar op papier. Sinds april 2018 is het in ere hersteld als eerste frontlijn F-35B squadron met voorlopig als thuisbasis U.S. Marine Corps Air Station Beaufort in de Verenigde Staten.

Tekst: Arno Marchand
Infographics: X-Media
Foto’s: uit diverse open internetbronnen