Net zo belangrijk als brandweer

Indrukwekkend reddingsschouwspel met serieuze ondertoon

Een rustig dagje op de Veluwe, pak ‘m beet op de Eder Heide. Van midden tot eind mei kon je dan maar zo eens getrakteerd worden op een ‘vliegdemonstratie’. Maar wel 1 met een zeer serieus karakter, namelijk het redden van geïsoleerde personen in vijandelijk gebied. Diverse types transporthelikopters duiken ineens over de bosrand heen en landen op het open heideterrein, ondertussen vanuit de lucht gedekt door laag overvliegende gevechtshelikopters. Dagjesmensen met fiets aan de hand kijken met open mond. Vaders met kinderen komen voorzichtig dichterbij. Ze vinden het schouwspel geweldig.

De Air Centric Personnel Recovery Operatives Course – kortweg Aproc – met als uitvalsbasis Gilze-Rijen, gebruikte oefengebieden in een ruime straal rondom de vliegbasis. Daardoor kon je bijvoorbeeld in Ede, het Peel-gebied maar ook België vergelijkbare taferelen zien. Geen Nederlandse cursus, maar een internationale – gestuurd van uit het Italiaanse hoofkwartier, en waarvan ieder deelnemend land bij toerbeurt gastheer is. Leidend is het European Personnel Recovery Centre (EPRC), 15 posities groot (plus 4 Host Nation Support) en gebaseerd in Poggio Renatico.

Misverstand

Personnel Recovery (PR) is niet iets wat je ‘zomaar’ doet. Want hoe het mis kan gaan, toont operatie Eagle Claw in april 1980 aan als Amerikaanse troepen Amerikaanse gegijzelden in Iran willen bevrijden. “Maar het is een misverstand dat PR alleen om Amerikanen of militairen gaat”, geeft luitenant-kolonel Bart Holewijn aan. Als EPRC-trainingsmanager is hij oefenleider van de Aproc. “Denk eens aan het Nederlandse bataljon in Sebrenica, Arjan Erkel of de Lynx-bemanning in Libië.”

Optelsom

PR is de optelsom van militaire, diplomatieke en civiele inzet om geïsoleerd personeel of personen – omschreven als ISOP (isolated personnel) – te redden en terug te brengen naar eigen land of organisatie (recovery and reintegration). ISOP is afgescheiden van hun eenheid of organisatie in een omgeving of situatie waarin zij mogelijk moeten overleven, ontwijken, verzet bieden (resist exploitation) of vluchten/ontsnappen (escape) terwijl ze op recovery wachten.

Geïsoleerd

“Je moet een systeem hebben om ISOP terug te halen als dat geen controle meer heeft over de eigen situatie”, legt Holewijn uit. “Dat hóeft niet per sé door de lucht. Het kan ook over de grond. Maar gaat het door de lucht, dan kunnen we dit in Europa alleen internationaal uitvoeren. En dat moet je leren, in deze cursus. Eerst kruipen, dan lopen en aan het einde rennen. Normaliter doe je dat het liefst in het donker, maar dat trainen levert door (inter-) nationale regels te veel beperkingen op. Daarom doen we het overdag.”

Brandweer

Geen oefening dus, benadrukt luitenant-kolonel Uwe Schleimer, bij het EPRC plaatsvervangend commandant educatie en training, “want je moet eerst iets leren, voordat je het kunt oefenen.” De voormalig F-4 Electronic Warfare Officer van de Luftwaffe vergelijkt PR met de brandweer. “Heb je die niet, dan scheelt het geld. Maar wat als het brandt? Dan móet je, maar dan ben je te laat om te bedenken wat je moet doen. Het is niet alleen maar een helikopter die iemand oppikt. PR is een compleet systeem met 4 fasen. Uitvoering kan niet zonder voorbereiden. Dat is wat we tijdens de Aproc doen. En in de vaardigheden groeien we, dat merk je. 20 jaar geleden hadden we met dit soort operaties veel meer problemen.”

Uitdaging

De Aproc is een cursus voor helikopterbemanningen en grondtroepen. Bij de missie-uitvoering draait het om de grondtroepen, de Extraction Force. Die moeten ISOP veiligstellen. De helikopters zijn het transport en beschermingsmiddel. In die combinatie zit ook de uitdaging, want de lagere in rang – op de grond – vertelt de hogere in rang – in de helikopter – wat te doen. Het één kan niet zonder het ander. Daarom lopen Extraction Force commanders dus ook mee in de planning.

Kijk in onderstaande video hoe de uitvoering van een Aproc-missie gaat.

Rescue Mission Commander

In dat proces spreekt iedereen verplicht Engels, ook onderling. “Voor de veiligheid, situational awareness, enzovoort”, geeft Holewijn aan. “Zo hoeft niemand iets te missen door een taalbarrière.”
Tijdens de Aproc dragen landen hun ervaren vliegers ook voor om Rescue Mission Commander (RMC’s) te worden. Hij vervolgt: “De eisen daarvoor verschillen per land, maar bij het DHC gaat het dan om ervaren flight en section lead. We hebben maximaal 9 RMC opleidingsplekken, want zoveel missiedagen telt de oefening.”

Niet meer zien

Of je slaagt of niet, vindt Holewijn wat lastig te definiëren. “Als de Extraction Force faalt, faalt de missie”, zegt de voormalig Bölkow-vlieger van het 299 Squadron. “Dat is deze cursus niet gebeurd. Dus heb je de cursus afgerond, wil ik je niet meer zien. Dan is het tijd voor een nieuwe lichting. Maar van sommige landen zag ik dezelfde crews steeds terugkomen. ‘Het was zo leuk en gezellig...’ Maar daarvoor zijn we hier dus heel duidelijk niet.”

Lekke banden

Holewijn merkt dat de bekendheid van de oefening toeneemt en daarmee het belang ervan. “Bij de uitvoering elke missie, van welk land dan ook, zou in de planning iets over PR moeten staan. Als dat lukt, hebben we een hele grote stap gezet en een slag gewonnen.
Want PR kan al nodig zijn als je ergens met 2 lekke banden staat, want dan heb je je situatie al niet meer in eigen hand. PR gaat erom iedereen in veiligheid te brengen: man, vrouw, burger, fit, gewond of dood. We gaan jou terughalen. Punt.”

Tekst: Arno Marchand
Video: Paris Hidden, sergeant Ruud Mol, adjudant Arnoud Schoor
Montage: Douwe Veldhuizen