En wat gebeurt er ‘achter de schermen’ bij Frisian Flag?
De drukte op vliegbasis Leeuwarden was eind maart en begin april weer vertrouwd. Zo’n 45 toestellen, 2 keer per dag de lucht in: overduidelijk was de jachtvliegoefening Frisian Flag bezig. Duizenden bezoekers per dag kijken naar vertrekkende en landende toestellen, want dat deel is – voor hen – zichtbaar. Maar wat gebeurt er eigenlijk achter de schermen?
Supervisor De Vries: “Voor het nieuwe personeel is dit een mooie uitdaging, voor het zittende personeel een extra motivatie en vooral ontzettende voldoening. Het geeft een kick als je die piekbelasting overwint.”
Frisian Flag-bloed
In de operations (ops) room van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM) zitten ze zij aan zij: de luchtverkeers- en gevechtsleiding. Achter de schermen, in dit geval dus letterlijk, heeft eerstgenoemde de handen vol aan het leiden van de ruim 40 toestellen naar en vooral van het oefengebied boven de Noordzee. “Druk? Vroeger waren we gewend aan veel vliegtuigen, tegenwoordig niet meer”, geeft supervisor majoor Rob de Vries aan. Daarom hebben we van tevoren flink getraind. Dit is voor ons leuk. Er gebeurt letterlijk veel achter de schermen. Frisian Flag-bloed stroomt hier bij iedereen door de aderen.”
Het succes van de oefening verspreidt zich via de deelnemende eenheden. De Franse Mirages en Britse Tornado’s waren er vorig jaar ook. Van diezelfde bases zijn er deze keer andere squadrons die Frisian Flag ook graag eens wilden ervaren.
De European Air Refueling Training (zie verderop in de Vliegende Hollander) merken ze op het AOCS eigenlijk niet zo. De Vries: “We brengen vaker verkeer via de corridors dwars door Nederland. Voor ons daily buisiness die overigens naast Frisian Flag gewoon doorgaat. Voor ons zijn dit ook de krenten in de pap. Je zou het altijd wel zo willen hebben.”
Na een luchtgevecht zet de gevechtsleiding de toestellen in een zogenoemd treintje, waarna de luchtverkeersleiding de begeleiding overneemt. “Wij zorgen dan dat ze mooi voor de baan uitkomen”, zegt senior radar controller kapitein Bas van de Kant. “Dat is voor ons het drukste. Het vergt veel van je concentratie en er zit geen game over-knop op. Na 2 waves ben je echt wel gaar.”
‘Oorlogen worden niet gewonnen met airpower alleen, maar zónder verlies je zeker.’ Met deze woorden betoogt commandant vliegbasis Leeuwarden kolonel Denny Traas duidelijk de noodzaak van Frisian Flag.
Traas vervolgt: “De wereld veranderd, conflicten zijn aan de orde van de dag en dus is de inzet van luchtmachten nodig – boven land en zee en natuurlijk in de lucht om daar dominant te zijn. Dat kunnen we niet alleen; we moeten samenwerken met andere luchtmachten om voor ‘freedom of movement’ te kunnen zorgen.” Op de foto: een Duitse Eurofighter.
In deze tijd met kleine luchtmachten moet dat samen met bondgenoten, maar bovenal snel en effectief. “We hebben dán geen tijd meer om rond de tafel te gaan zitten en bespreken hoe we gaan opereren”, zegt Traas. “Dát doen we tijdens oefeningen als Frisian Flag.
Lees verder:
Ook zijn er geen oneindige aantallen mensen en machines meer, dus inzet moet precies zijn: nevenschade wordt niet meer geaccepteerd. Kortom, we moeten goed en snel zijn.” Op de foto: Amerikaanse F-15 van de Florida Air National Guard
Hier op Frisian Flag leer je de zogenoemde Large Force Employment. Op thuisbases oefen je met 4 tot – als je veel geluk hebt – maximaal 10 vliegtuigen. Traas: “Hier met 40 of meer. En dat in realistische scenario’s van vandaag en morgen.”
Lees verder:
Het leiden van dergelijke formaties is niet makkelijk. Frisian Flag is 1 van de schaarse plekken waar je dit kunt trainen. Daarmee is het nog steeds een unieke oefening in Europa.” Op de foto: Belgische F-16’s en Franse Mirage 2000’s zij aan zij.
Vluchtplannen
Leeuwarden komt met de opzet van de oefening en dient dat in bij de Flight Data and Notice tot Airman Office (FDNO) op Nieuw Milligen. “Wij krijgen het vluchtplan en slijpen het bij tot een variant waarmee alle – internationale – instanties kunnen werken, bijvoorbeeld voor gebruik in onze ops room”, zegt sergeant-majoor Jos Cuppen.
Zonder vluchtplanning weet de ops room niet wat er tijdens een Frisian Flag-missie gaat gebeuren. FDNO maakt er 8 tot 10 per wave, en dat 2 dus keer per dag.
“De schakel op Leeuwarden is nodig voor de directe lijn met de vliegers”, vult sergeant-majoor Martijn van Steenbergen aan. “Belangrijk om mensen daar te hebben die weten hoe je een vluchtplan maakt als op de laatste vrijdagmiddag alle deelnemers een andere windrichting uitvliegen. Je moet dan echt een gedegen plan hebben.”
Leeuwarden, met zo’n 20 jaar Frisian Flag-ervaring, ligt ideaal aan de rand van het oefengebied boven de Noordzee dat ruim 200 bij 300 kilometer groot is. Op de foto: Een F-16 van het Volkelse 312 Squadron.
De ochtend wave telt 48 vliegtuigen, die in de middag 4 toestellen minder. In totaal staan er voor Frisian Flag 60 toestellen extra tijdens de tweeweekse oefening. Op de foto: ook voor het grondpersoneel is het flink aanpoten, alleen al voor het bijtanken.
Ondersteuning voor de vliegende eenheden is er ook van een Duits gevechtsleidingscentrum, de Link16-specialisten van de Nationale Datalink Management Cell, JTAC’ers van de landmacht en marine, en Patriots van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando. Foto: Wout van der Molen
Maximale inzet
Frisian Flag is niet alleen training voor vliegers, maar net zo goed voor het AOCS NM. Dus ook voor de gevechtsleiding. “Praten met enkele vliegers en 1 tanker zijn we wel gewend”, geeft Master Controller majoor Carine de Vries aan. “Nu heb je het écht over een shitload aan vliegtuigen. Dit vraagt ook extra veel mensen. Iedereen wordt maximaal ingezet, met extra collega’s van de staf erbij. Dit hou je niet weken achter elkaar vol, maar dit zijn écht de gave dingen om te doen. Jammer dat het maar 1 keer per jaar is.”
De 2e donderdag is voor Frisian Flag verreweg de drukste missie. “Alles beweegt om elkaar heen”, geeft waponscontroller eerste luitenant Chris aan. “Het is niet zomaar 20 tegen 30, maar er zit een heel intell scenario aan vast. Hier leer je echt heel veel van.”
In deze oefening komt alles samen; praten met vliegers, andere gevechtsleiders in Duitsland en in de AWACS, radar-operators van de Patriot, legt kapitein Appie Faber uit. “Een keerzijde is er voor ons wel”, kaart Carine aan. “Voor vliegers geldt ‘train as you fight’. Voor ons is Frisian Flag dat niet helemaal. Wij zouden bijvoorbeeld wel een scenario met een typische rol van een NAVO-gevechtsleidingscentrum willen, met bijvoorbeeld een scramble. Dát is onze taak in Nederland.”
Major-general Jon Kelk is spokesman van het 3e Amerikaanse F-15 detachement op rij. “Ik weet nog hoe ik zelf als 30-jarige F-15 vlieger van Bitburg samen vloog met het 322 Squadron.” Frisian Flag noemt hij een ‘great training exercise’. “1 van de beste in de regio. 2 weken iedere dag in dit soort ‘mixed force fighter operations’ doen en vooral leren, maakt je echt een betere vlieger.”
Groot verschil met Red Flag is de 24-uurscyclus van de Nederlandse oefening. “Daardoor vliegt iedereen hier iedere dag”, geeft supervisor kapitein Remco aan. “In Amerika is dat om de dag.”
“Als we hier trainen, gebruiken we ervaring uit bijvoorbeeld Irak en Syrië”, gaat Remco verder. “Deze oefening geldt dus ook als voorbereiding voor hen die nog daar naartoe moeten.” Op de foto: Een Belgische F-16 begint aan zijn missie.
Remco vervolgt: “De grootste uitdaging van Frisian Flag is om de oefening te blijven houden tijdens onze uitzendingen. Luchtmachten zijn namelijk nog steeds krimpend.” Op de foto: De ‘commander’ van het 159th Fighter Wing heeft 3 Iraakse ‘kills’ op zijn naam staan: 1 MiG-23 en 2 Su-22’s.
Ondanks de start van de conversie naar de F-35 zal ook in 2018 Frisian Flag vanaf Leeuwarden draaien, geeft Traas aan. “Voor 2019 en 20 bekijken we dat nog.” Op de foto: blik vanuit de toren op de Leeuwarder flightline.
