Mijlpalen boven heilige grond

F-35 en F-16 pionieren in de VS

De bergen lijken maar niet dichterbij te komen, hoe lang je ook rijdt. Rosamund Dry Lake strekt zich uit tot aan de horizon. Een dorre zoutvlakte waar slechts een enkele koene kraai zich durft te vertonen. Dit is de natuurlijk habitat van heel andere vogels. Brute B-2 en B-52 bommenwerpers, zware C-17 transporttoestellen en hypermoderne F-22 en F-35 jachtvliegtuigen beheersen de lucht boven dit deel van Edwards Air Force Base. Ook enkele Nederlandse exemplaren nestelen op deze Amerikaanse testbasis.

De eerstelingen van de Nederlandse F-35 vloot zijn op Edwards neergestreken voor de operationele test- en evaluatiefase, kortweg OT&E. Samen met de Amerikanen, Britten en Australiërs schaven de Nederlanders aan de technieken en tactieken van het nieuwe jachtvliegtuig. Een KDC-10 van vliegbasis Eindhoven en 6 F-16’s van het Nederlandse opleidingssquadron in Tucson, Arizona komen eind augustus voor 2 weken over voor een nieuwe mijlpaal in het F-35-project. Want voor het eerst vliegen jagers van de 4de generatie, de F-16’s, hier – vanaf de heilige grond van het Amerikaanse testvliegen – samen met hun opvolgers van de 5de generatie, de F-35.

Gezang op het tarmac

In de trillende hitte stellen de jagers zich op langs de startbaan van Edwards. Het kenmerkende suizen van de F-16’s krijgt bijval van het donkere motorgeluid van de F-35. Vier A-4 Skyhawks van de firma Draken completeren het gezang op het tarmac. Tijd voor de solo’s. Een voor een bulderen de F-16’s de baan af. Daarna is het de beurt aan de F-35’s die met een diep gedaver airborne gaan. Als laatste gieren de ‘draken’ over de baan en zetten de achtervolging noordwaarts in.

Bekijk de video van de testvluchten op Edwards.

Speeltijd

Voor de 4 Nederlandse F-35 vliegers en hun detachement is het flink aanpoten. Grondpersoneel, staf en andere ondersteuners; iedereen maakt lange dagen om de F-16’s, F-35’s en KDC-10 zoveel mogelijk ‘speeltijd’ te geven. Want vliegen betekent data verzamelen en daarom draait het tijdens de OT&E.

“We vliegen zowel offensieve als defensieve missies”, vertelt testvlieger op de F-35 majoor Pascal 'Smiley' Smaal. “Denk aan luchtruimverdediging, missies tegen gronddoelen en combinaties daarvan met zowel dreiging vanaf de grond als in de lucht. Eigenlijk alle typen inzetten die we met de F-16 ook kennen. We maken de vluchten steeds complexer. Wat we willen weten? Welk verschil kan de F-35 in die scenario’s maken.”

Een-tweetje

Kunnen de F-16 en de F-35 in de toekomst samen missies vliegen? Het lijkt een een-tweetje, maar daarbij komt nog wel het nodige kijken, geeft detachementscommandant kolonel Bert de Smit aan. “Het sensorpakket van de F-35 is veel uitgebreider dan dat van de F-16. De F-35 kan meer informatie verzamelen en kan dat ook van veel grotere afstand dan toestellen van de 4e generatie.”

De F-16 kan in gecombineerde missies in de toekomst meeliften op de sensoren van zijn geavanceerde neef. Dat was althans de theorie. Tijdens deze testfase checkt het Nederlandse detachement samen met de Tucson-kisten of de F-35 en de F-16 tijdens een missie écht met elkaar kunnen lezen en schrijven.

Simulatiespelers

De Nationale Datalink Management Cel (NDMC) uit Nederland verzamelt en verspreidt alle sensorgegevens via het datanetwerk Link-16. Ook simuleert het tijdens de testvluchten allerlei dreigingen. “Geavanceerde luchtafweer die het de 4de generatie F-16’s behoorlijk lastig maken”, vertelt eerste luitenant Wychard Draaijer. “We kunnen allerlei simulatiespelers toevoegen. We maken het steeds complexer waardoor we kunnen kijken hoe het netwerk functioneert. In tegenstelling tot een oefening werken we hier niet met een vooraf volledig gepland scenario. We kunnen dus echt inspelen op de vraag van de vliegers.”

Ook hier geldt: meten is weten. Daarom krijgt de NDMC hulp van het Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en TNO. De vliegers vullen na elke vlucht scorekaarten in om de operationele effectiviteit te meten.

Tierelier

‘Smiley’ heeft geen scorekaart nodig om het effect van het teamwork tussen F-35 en F-16 te kwantificeren. “Het werkte als een tierelier”, lacht hij. “De situational awareness van de F-16’s was indrukwekkend veel groter. De 4 F-16-jongens hadden eerst nog geduchte tegenstand van de Skyhawks. Maar met 1 F-35 erbij bleken ze ineens honderd keer effectiever.” F-16-vlieger majoor Mirko is eveneens enthousiast. “Heel gaaf om te ervaren wat de F-35 daadwerkelijk kan. We hebben al meegedraaid in de simulator, maar het werkt zelfs beter dan verwacht.”

Hier begint het pas, zegt De Smit. “Samen met de Amerikanen en de Britten krijgen wij Nederlanders hier een first look. Deze testfase geeft een unieke eerste inkijk in de samenwerking tussen 4de en 5de generatie jachtvliegtuigen. Uiteindelijk is dit de eerste stap naar effectievere missies van zowel de F-16 als de F-35.”

Foto onder: Drie generaties jachtvliegen zij aan zij: de F-35, de F-16 en de A-4 Skyhawk. Foto: Frank Crébas

Tekst: Ingmar Kooman
Foto’s: sergeant Sjoerd Hilckmann
Video: sergeant-majoors Peter van Bastelaar en Arnoud Schoor
Montage: sergeant-majoor Arnoud Schoor