Nieuw bevoorradingsschip van Roemenië naar Nederland

Tekst kapitein Arjen de Boer
Foto sergeant-majoor Mike de Graaf en archief Mediacentrum Defensie (MCD)

Verwacht het onverwachte tijdens proefvaart

Het Combat Support Ship Den Helder, het nieuwe bevoorradingschip van de Koninklijke Marine, heeft zijn grote proefvaart van Roemenië naar Nederland achter de rug. Ze ligt nu op de werf van Damen Shipyards in Vlissingen voor verdere afbouw. Het was een bijzondere reis; een stresstest vol proeven en metingen. Materieelgezien stapte halverwege op bij dit grote COMMIT-project voor een tussentijdse reactie.

Alle bedjes op het bijna 180 meterlange schip zijn bezet. Naast de 75-koppige bemanning zijn er ook defensiecollega’s aan boord van het Commando Materieel en IT (COMMIT) en technici van scheepsbouwer Damen Shipyards en onderaannemers. “Die laatsten moeten tijdens de reis aan ons laten zien dat alle systemen werken zoals afgesproken”, zegt kapitein ter zee (KTZ) Joost Meesters, projectmanager bij COMMIT. Hij is verantwoordelijk voor de projectmatige oplevering van het CSS aan de Koninklijke Marine. “We moeten elke dag aan de bak. Soms ook ’s nachts om te zien hoe het schip zich houdt tijdens deze stresstest.”

Bemanning op de brug houdt omgeving in de gaten. — Vanaf de Roemeense werf moest CSS Den Helder eerst over de Donau varen om de Zwarte Zee te bereiken.

zicht op de boeg van de Den Helder tijdens een oranje lucht.

Voldoet aan het plaatje

Over de Donau, de Zwarte Zee op, door de straat van Bosporus. Richting stuurboord de Middellandse Zee op, bijtanken op Kreta en doorvaren. Boven Tunesië langs richting de straat van Gibraltar en dan opstomen naar de Noordzee. Ten slotte afmeren in Den Helder en Vlissingen, mooi op tijd voor Kerstmis.

Voor de liefhebber zou het best een mooie cruise zijn, maar daar heeft dit traject niks mee te maken. Voor het Combat Support Ship Den Helder (CSS) is het geen snoepreisje. Het is de maiden trip van het nieuwe bevoorradingsschip van de Koninklijke Marine. “Mijn eerste indruk is dat ze fijn vaart”, zegt kapitein-luitenant ter zee (KLTZ) Stefjan, de commandant van de Den Helder. “Het reageert goed, haalt de goede snelheden en ligt stabiel in het water. Qua vaareigenschappen voldoet ze aan het plaatje.”

Veenstra en Meesters op de brug. — Commandant van de Den Helder KLTZ Stefjan (l) en KTZ Meesters overzien de proefvaart.

Helikopterdek van het CSS met zicht op Bosporus en brug. — Onderweg worden talloze testen gedaan om te zien hoe het nieuwe schip zich houdt.

Lange checklist

Het schip is voor 95 procent gebouwd op een werf in het Roemeense Galaţi. Daar zijn systemen zoals radars en voortstuwing uiteraard al een keer getest, benadrukt commandant Stefjan. “Maar op zee komt alles samen. Dan moeten die systemen samenwerken, langdurig en onder volle belasting. Dat is eigenlijk de échte test.”

Tot nu toe weigerde alleen de vaatwasmachine dienst, maar dat was snel gefikst. “De afgelopen dagen hebben we een endurance run gedaan. Dan varen we op volle snelheid en kijken we hoe het schip zich houdt. Ook checken we het verbruik”, zegt KLTZ Stefjan. “Het schip is bovendien een ‘hotelbedrijf’. Opvarenden moeten eten, douchen, slapen, de klimaatbeheersing moet goed zijn. Dat zijn systemen die we pas echt kunnen testen als we met zijn allen aan boord zijn en varen”.

artist impression van de Den Helder tijdens zonsondergang, boven vliegt een NH90 maritieme gevechtshelikopter.

Groot schip, veel IT-systemen

Onder leiding van projectleider Terry werkt de afdeling Maritieme IT van JIVC, het IT-bedrijf van Defensie, aan de IT-systemen die aan boord van het nieuwe Combat Support Ship Den Helder moeten komen. “Omdat het schip een aantal nieuwe wapen- en sensorsystemen krijgt moet het centrale Combat Management System daarop worden aangepast. De softwareontwikkeling gebeurt in een virtuele omgeving in Den Helder. Daar wordt proefgedraaid zodat het over enkele weken kan worden uitgerold op het schip zelf. Op de werf van Damen Shipyards in Vlissingen wordt daarvoor de benodigde apparatuur zoals routers en servers ingebouwd.”

Ook op het gebied van communicatietechniek wordt het schip klaar voor de toekomst. Bestaande datalink-apparatuur die zorgden voor radiocommunicatie via High en Ultra High Frequency zijn vervangen. De Den Helder beschikt over de nieuwe Link 16 en 22 draadloze verbindingen waarmee NAVO-eenheden hun tactische militaire gegevens met elkaar kunnen uitwisselen.

“Die NAVO-samenwerking is ook terug te vinden in de laag- en hoog gerubriceerde netwerken aan boord die gereed zijn voor Federated Mission Networking”, benadrukt Terry. “Deze techniek maakt het onderling delen van tactische informatie voor commandovoering mogelijk. In een NAVO-taakgroep kunnen schepen van verschillende nationaliteiten daardoor eenvoudig informatie uitwisselen.”

Boeg van het CSS helt over naar stuurboord tijdens een scherpe bocht op zee. — Het nieuwe bevoorradingsschip wordt ook getest op wendbaarheid en snelheid. Alles moet voldoen aan de vooraf vastgestelde specificaties.

Bijzonder schip

Een van de hoofdtaken van CSS Den Helder wordt straks de bevoorrading op zee van andere schepen. Dat kunnen brandstoffen zijn, maar ook munitie, voedsel, water en reserveonderdelen. Het schip kan in zijn eentje een internationale marinetaakgroep van vier tot acht schepen varende houden.

De bemanning is dankzij de inzet van onder andere automatisering en IT met 75 koppen bewust klein gehouden. Voorheen zou een soortgelijk, groot vaartuig het dubbele nodig hebben. Dus is het belangrijk dit nieuwe concept te testen. “Deze lessen kunnen we toepassen op nieuwe marineschepen”, zegt de commandant. Belangrijk, want de marine wordt de komende jaren flink vernieuwd en kleinere bemanningen zijn de toekomst. “Het is lastig om genoeg technisch personeel te vinden. Daarom proberen we werkzaamheden te automatiseren zodat er minder mensen nodig zijn.”

Artist impression van het CSS tijdens bevoorrading van een fregat. — Het CSS kan straks een marinetaakgroep op zee voorzien van diverse brandstoffen, voedsel, munitie en andere zaken die nodig zijn om operationeel te blijven.

Richting Den Helder

De planning van de proefvaart is al een jaar geleden begonnen, vertelt Stefjan. Het eerste deel van de route vroeg de nodige aandacht vanwege de oorlog in Oekraïne en de strijd op de Zwarte Zee. “Die aspecten hebben we meegewogen in onze route over de Zwarte Zee. We hebben geen gekke dingen meegemaakt”, concludeert de commandant. “Het plan heeft gewerkt.”

De eerste stop in Nederland is een logistieke voor de rede van Den Helder. Een dag later vaart het schip naar de scheepswerf van Damen Shipyards in Vlissingen. Daar verhelpen technici eventuele mankementen die tijdens de reis aan het licht zijn gekomen. Ook komt er extra hardware aan boord waarna het CSS in het voorjaar van 2025 terugkeert naar Den Helder. Daar worden wapensystemen en sensors geïnstalleerd. Zo krijgt het schip op termijn de opvolger van het Goalkeepersnelvuurkanon om zich op korte afstand te beschermen tegen laagvliegende projectielen. Ook de IT-systemen worden hier uitgerold.

Vrouwelijke militair in machinekamer. — Alle aspecten van het schip worden aan de tand gevoeld. Van de aandrijving tot en met de bakkerij.

Gesimuleerde brand

Maar zo ver is het nog niet. De komende dagen staan er nog tientallen testen op het programma. “Nu brengen we expres fouten in het systeem”, legt Meesters van COMMIT uit. “Denk aan de gevolgen van een brand in een machinekamer. Zijn we dan nog in staat een haven te bereiken? Op papier hebben we dat uitgedacht. Maar dat willen we op zee testen om zeker te stellen dat er geen ontwerp- of productiefouten zijn.”

Op de eerdergenoemde afwasmachine na zitten er weinig kinken in de kabels. CSS Den Helder is een ‘robuust schip’, stelt de KTZ. “Storingen die we zien, zijn verklaarbaar en op te lossen.” Toch houdt hij nog een kleine slag om de arm. Immers, verwacht het onverwachte. Dat heeft Meesters tijdens andere testvaarten wel geleerd. Er kan zomaar iets gebeuren dat van tevoren niet was te voorspellen. “Tijdens de testen verzamelen we veel data. Die gaan we analyseren en de uitkomst leggen we naast de specificaties. Dus het is nog te vroeg voor een feestje. Maar als de Den Helder wordt gedoopt, gaan we dat zéker vieren.”