Tekst LTZ 2OC (SD) Joost Margés
Foto Mediacentrum Defensie
Defensie licht gunningproces nieuwe onderzeeboten toe
Nadat Defensie afgelopen november een eisenpakket aan drie kandidaat-werven had voorgelegd rond het ontwerp en de bouw van vier nieuwe onderzeeboten, is het ministerie nu in afwachting van hun offertes. Die moeten voor 28 juli 2023 binnen zijn. Omdat er nogal wat komt kijken bij de beoordeling van de offertes, stuurde defensiestaatssecretaris Christophe van der Maat onlangs een toelichting op het zogenoemde gunningsproces aan de Tweede Kamer.
Kapitein ter zee Danny, plaatsvervangend programmadirecteur Vervanging Onderzeebootcapaciteit van het Commando Materieel en IT (COMMIT), weet van de hoed en de rand: “Nederland beschikt niet meer over voldoende kennis en kunde om zelfstandig een volledige onderzeeboot te bouwen. Dit is wezenlijk anders dan ten tijde van de bouw van de huidige Walrus-klasse. Dus is besloten om een uitvraag te doen bij buitenlandse werven, waarbij natuurlijk wel wordt bezien waar de Nederlandse industrie kan bijdragen. De werven die nu deelnemen aan de uitvraag voor een offerte zijn het Franse Naval Group, het Zweedse Saab Kockums en het Duitse ThyssenKrupp Marine Systems. De onderlinge concurrentie moet zorgen voor de beste boot voor de beste prijs.”
De beoordeling van hun offertes en de gunning vormen volgens hem een delicaat proces. Hij snapt dan ook heel goed dat de staatssecretaris vorige week de Kamerbrief uitbracht. “Het is belangrijk dat de Tweede Kamer, maar ook onze eigen achterban, weet welke stappen er gezet moeten worden, dat dit proces – vanwege de enorme hoeveelheid gedetailleerde technische en commerciële informatie – veel tijd in beslag neemt én dat het eerlijk verloopt.”
Belangrijke voorwaarden
Voordat Defensie overgaat tot ondertekening van het leveringscontract, moet er met de winnende werf overeenstemming zijn over de zogenoemde Industrial Cooperation Agreement. Deze overeenkomst tussen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de winnende werf is bedoeld om de Nederlandse Defensie Technologische en Industriële Basis (NLDTIB) te versterken. De NLDTIB bestaat uit bijna duizend bedrijven die iets toevoegen in Europees en/of trans-Atlantisch verband. Denk daarbij aan radartechnologie, vliegtuigbouw en -onderhoud, sensortechnologie en het ontwerpen en bouwen van oppervlakteschepen. Een andere voorwaarde is de ondertekening van een Memorandum of Understanding (MOU) tussen de Nederlandse overheid en de overheid van de winnende werf. In deze MOU worden internationale afspraken vastgelegd. Uitgangspunt hierbij is dat Nederland onafhankelijk van de werf en haar overheid zaken in het kader van het programma Vervanging Onderzeebootcapaciteit kan gebruiken, onderhouden en operationeel relevant houden gedurende de gehele levensduur van de boten.
Voorlopig gunningsbesluit
De hoofdofficier geeft binnen COMMIT leiding aan een team van dertig vaste programmamedewerkers, aangevuld met specialisten vanuit andere disciplines. Gezamenlijk ontwikkelden zij het programma van eisen dat in een Request for Quotation (= verzoek tot offerte) aan de werven werd voorgelegd, afgelopen november. Het wachten is nu op de drie aanbiedingen. “Die gaan we nauwgezet bestuderen. We verwachten dat we begin 2024 alle analyses en beoordelingen hebben gedaan en met alle betrokken partijen kunnen komen tot een voorlopig gunningsbesluit, aan de hand van een puntentelling.”
Dit voorlopig gunningsbesluit wordt voor besluitvorming aan de Ministeriële Commissie Vervanging Onderzeeboten voorgelegd. Het kabinet biedt het besluit vervolgens aan de Tweede Kamer aan. “Onder de voorwaarde dat de Tweede Kamer instemt met het kabinetsbesluit, volgt de contractondertekening en gaan we vervolgens met de winnende werf een gedetailleerde engineering fase in”, aldus de plaatsvervangend programmadirecteur.
Nichecapaciteit behouden
“COMMIT heeft als taak om ervoor te zorgen dat de operationele commando’s de beschikking krijgen over het beste materieel en de beste IT”, legt de kapitein ter zee uit. “Daar komt voor de nieuwe onderzeeboten nogal wat bij kijken, vanwege de complexiteit van dit wapensysteem. Gedurende het hele proces houden wij het Commando Zeestrijdkrachten, als eindgebruiker, en de Commandant der Strijdkrachten, als behoeftesteller, in de loop.”
Zorgen dat ook de volgende generatie over deze belangrijke nichecapaciteit kan beschikken, daar draait het volgens Danny vooral om. “Onze mannen en vrouwen op pad sturen met het beste materieel dat te koop is, om af te schrikken en, indien noodzakelijk, de strijd aan te kunnen gaan en te winnen. Daarbij is ruimte gelaten om de boten later door te ontwikkelen, zodat deze ook op langere termijn relevant en veilig blijven. We moeten er dertig jaar mee varen en de wereld ziet er over tien jaar ongetwijfeld heel anders uit.”
Hoog aangeschreven
Onderzeeboten behoren tot de meest krachtige en effectieve wapensystemen van de krijgsmacht. Ze zijn vrijwel onvindbaar voor de tegenstander, kunnen over de hele wereld varen en inlichtingen verzamelen. Ze bieden bescherming aan andere marine-eenheden, aan bondgenoten en aan de civiele scheepvaart. Daarnaast zijn ze in staat de doorslag te geven in elke fase van een conflict; van het ongezien afzetten van speciale eenheden tot het afvuren van torpedo’s. De Nederlandse onderzeeboten onderscheiden zich door hun veelzijdigheid: het op relatief grote afstand van de thuisbasis, lange tijd zelfstandig kunnen opereren. Door hun relatief beperkte afmetingen kunnen ze ook vanuit vijandelijke kustwateren inlichtingen verzamelen of verkenningen uitvoeren. Vanwege onder andere deze specifieke eigenschappen staat de Nederlandse Onderzeedienst hoog aangeschreven binnen de NAVO.
