Tekst Evert Brouwer
Foto sergeant Gregory Fréni
Derde congres over maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en inkopen (MVOI)
De aanschaf van nieuw materieel bij Defensie vraagt om een goed evenwicht tussen een maatschappelijk verantwoorde opdracht en inkoop enerzijds en operationele belangen anderzijds. “Materiële gereedheid en de inzetbaarheid staan op nummer één, maar dat betekent niet dat we onze duurzaamheidsdoelstellingen daarmee zomaar opzij moeten zetten.”
Die conclusie trok het hoofd van de Directie Inkoop van Commando Materieel en IT (COMMIT), Rosalinde Wijman, aan het eind van het derde congres over maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en inkopen (MVOI). Zo’n 200 belangstellenden van Defensie, andere ministeries en het bedrijfsleven hadden zich daarvoor gemeld in de Kromhoutkazerne. Die grote belangstelling had ongetwijfeld ook te maken met de sprekers die de organisatoren, strategisch inkoper Kees Tazelaar en duurzaamheidsambassadeur Elske Tjepkema (beiden COMMIT), naar Utrecht wisten te lokken.
‘We moeten duurzame kansen pakken’
Bundelen
Waren het eerst alleen de inkopers die – toen digitaal - bijeen kwamen bij het jaarlijkse ‘congres’, vorig jaar kwamen daar de opdrachtgevers bij. “Nu gaan we nóg een stap verder door het uitnodigen van onze opdrachtnemers, via de Stichting Nederlandse Industrie en Veiligheid (NIDV)”, legt Tazelaar uit. “Onze gedachte hierbij was dat we alleen samen de strijd tegen klimaatverandering en andere duurzaamheidsthema’s aankunnen. We willen kijken in hoeverre Defensie en industrie elkaar kunnen versterken in het streven naar de aanschaf van bijvoorbeeld circulaire producten. Door samen met de industrie onze kennis en kunde te bundelen, pakken we meer duurzame kansen”, zegt Tazelaar “Zo kunnen we samen kijken naar wat wél kan.”
‘Innovatief aanbesteden is belangrijk’
Telefoons
En er is al heel wat bereikt. Het hergebruik van defensiekleding is inmiddels een eis bij de aanbesteding, zo wordt het zoveel mogelijk hergebruikt textiel verwerkt en gebruikt in uniformen. Maar dat is wat de aanjager van MVOI bij Defensie betreft niet voldoende. Inmiddels zijn bijvoorbeeld ook de gebruikte telefoons bij Defensie ‘circulair’. Niet voor niets won Defensie in 2020 de koopwijsprijs die de Rijksoverheid heeft ingesteld voor MVOI-projecten. “Met het groot aantal contracten dat wij jaarlijks afsluiten, is er altijd wel een mogelijkheid”, denkt Tazelaar. “Samen met opdrachtgevers en opdrachtnemers zoeken we naar de beste oplossingen. Daarbij is innovatief aanbesteden heel belangrijk.”
‘Vredesmissies lossen meestal de problemen niet op. Het is symptoombestrijding’
Voorbereiden op dreiging
‘Klimaatgeneraal’ en oud-commandant der strijdkrachten generaal Tom Middendorp kan natuurlijk niet op het appel ontbreken bij een congres waar ook circulariteit een thema is. Hij zag als directeur operaties bij Defensie dat spanningen in de wereld vaak te maken hebben met – tekort aan – water. “Vredesmissies lossen meestal de problemen niet op. Het is symptoombestrijding. Als CDS maakte ik pas de koppeling met klimaatverandering. Ook dat is een dreiging waarop Defensie zich moet voorbereiden. Het vraagt om innovatief denken, want er is een reële dreiging van tekort aan grondstoffen. Je kunt bijvoorbeeld wel op diesel blijven rijden, maar als iedereen op elektrisch overstapt, zit je straks met enorme onderhoudskosten en gebrek aan reservedelen. Circulariteit is een van de oplossingen.” En tot de inkopers: “Jullie zitten aan het stuur. Het begint met bewustwording.”
‘Duurzaamheid hoort vroeg in het inkoopproces’
Geen vrijblijvendheid
Zijn woorden sluiten naadloos aan op de videoboodschap van staatssecretaris Christophe van der Maat: “Duurzaamheid hoort vroeg in het inkoopproces, zo beschermen we ook wat ons dierbaar is.” Daarover was het panel, met Roos Wijman namens COMMIT, Jan Terlouw namens de NIDV duurzaamheidsplatform (NPMDV) en plaatsvervangend commandant der strijdkrachten vice-admiraal Boudewijn Boots namens de CDS, het roerend eens.
‘Ondernemers mogen niet alleen het risico dragen bij innovaties’
Blij verrast
Terlouw, tevens directeur SAAB Nederland, is een groot voorvechter van MVOI. Hij maakt namens de NIDV ook deel uit van een Europees initiatief: de Green Defence Task Force. “Ik ben blij verrast met de schare grote en kleine bedrijven die willen meedoen in ons platform. Er is ook heel veel kennis en we willen graag Defensie helpen voor te sorteren op de nieuwe werkelijkheid.” Hij riep meteen wel op om meer geld ter beschikking te stellen. “Ondernemers mogen niet alleen het risico dragen bij innovaties”, vindt hij.
P-CDS admiraal Boots waardeert de betrokkenheid van de industrie. “MVOI is ook voor Defensie geen vrijblijvendheid. Maar dat kunnen we dus niet alleen. Het vraagt heel veel van iedereen: onze inkopers, behoeftestellers én de leveranciers. MVOI moet nog meer zitten in de producten die Defensie aanschaft, maar eerst in het DNA van alle medewerkers bij Defensie”.
‘Denken in mogelijkheden is essentieel’
Donkere wolken
Maar MVOI kan ook zorgen voor conflicterende situaties, realiseert hij zich. “Je wilt onder de huidige omstandigheden geen vertragingen oplopen bij de aanschaf van noodzakelijke middelen. We moeten klaar zijn voor álle dreigingen van vandaag en morgen. Dat vraagt om snel investeren, wat weer kan botsen met de belangen van MVOI, want de urgentie is groot. Denken in mogelijkheden is dan essentieel”, besluit hij zijn betoog.
‘MVOI moet een grote rol spelen in de toekomstige krijgsmacht’
Zoeken
Roos Wijman kan dat alleen maar beamen. “We staan op dit moment voor enorme uitdagingen, met de leveringen van materieel aan Oekraïne en de investeringen die onze krijgsmacht doet om Defensie op orde te krijgen. Dat moet ook nog eens snel. Samen met opdrachtgevers en opdrachtnemers zoeken we naar de beste oplossingen voor een toekomstbestendige krijgsmacht en samenleving. MVOI moet daarin een grote rol spelen.”
