Tekst Coen Heil
Foto SGT Liza Bakhuis-Botter, SGT Gregory Fréni
Reservisten aan de bak na extreme regenval in provincie Utrecht
Aan de oevers van de rivier de Lek, ter hoogte van IJsselstein, wordt met man en macht gewerkt aan het lozen van water. Dit als gevolg van extreme buien, waardoor in 48 uur liefst 200 millimeter regen viel. Reservisten van de landmacht en werknemers van waterschap Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) leggen in allerijl zandzakken neer en zetten mobiele keringen op.
Bovenstaande simulatie van een grote hoosbui is, gezien de stijgende zeespiegel, niet langer ondenkbaar. Met name langs de grote rivieren in laaggelegen polders en in Limburg, evenals bij regionale rivieren en beken, heerst gevaar voor overstroming. Reden te meer om de tweejaarlijkse oefening Wolkbreuk in stand te houden.
Naast de militairen en waterschappers nemen Rijkswaterstaat en het Rode Kruis deel aan de crisisoefening. Al werkt het weer niet bepaald mee, aangezien het kwik ironisch genoeg 18 graden aantikt op de eerste woensdag van november.
Wateroverlast in regio Utrecht
Tijdens oefening Wolkbreuk trainden 700 medewerkers van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Defensie, Rijkswaterstaat en het Rode Kruis gezamenlijk op een scenario met extreme regenval en wateroverlast. Extreme buien worden door de klimaatverandering steeds waarschijnlijker. Daarom zijn voorzorgsmaatregelen noodzakelijk. Wateroverlast en schade zijn onontkoombaar, maar wel enigszins te beperken. Dat vraagt samenwerking van Defensie, waterbeheerders, veiligheidsregio’s, gemeenten én inwoners. En het vergt oefening.
‘Die blubber vraagt om een andere mindset’
Werken in modderpoel
Ondanks het fraaie najaarsweer is het veld naast de rioolwaterzuiveringsinstallatie omgetoverd tot een modderpoel. Plaatsvervangend groepscommandant korporaal Michel (10 Infbat BB KNR) gedijt daarin prima. “Normaliter werk je vooral in het zand”, zegt hij. “Die blubber vraagt om een andere mindset.” Een instelling die hem ook van pas komt bij de samenwerking met HDSR.
“Het waterschap heeft flink wat middelen die een groot effect hebben”, stelt de reservist. “Ze laten ons bijvoorbeeld meerdere barrières zien en leren ons hoe je die aanlegt. Hoe een eenvoudig systeem zo’n groot effect heeft in het gevecht tegen water, vind ik heel interessant.”
Uitleg over waterbeheer
Tijdens Wolkbreuk oefenen waterschapsmedewerkers en militairen bijvoorbeeld met het opzetten van verschillende typen mobiele keringen in een groot waterbassin. Dit om onder meer weteringen en kanalen of doorgangen in dijken af te sluiten. “Daarnaast geven wij de militairen uitleg over het leggen van zandzakken, waterbeheer en de functies van pompen en dijken”, voegt crisiscoördinator en oefenleider van HDSR Marian Booltink daaraan toe.
Luchtsteun
Behalve de landmacht kwam ook de luchtmacht in actie, samen met medewerkers van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Rijkswaterstaat. Enkele kilometers verderop zorgde een Chinook in Schalkwijk voor luchtsteun. De transporthelikopter van Defensie pendelde 2 dagen lang tussen het pick-up point en de drop-off locatie met onder meer bigbags. Dit vanwege een fictieve dijkdoorbraak, als gevolg van aanhoudend noodweer met veel neerslag.
De luchtmacht kreeg daarbij steun van de collega’s van het Mobile Air Operations Team (MAOT). Deze luchtmachtmilitairen hingen onder meer de ladingen onder het toestel en zorgden voor een juiste dropping op de grond.
Zandzakken voor de deur
Waar ‘Zandzakken voor de deur’ van André van Duin ruim 40 jaar geleden een heuse carnavalskraker was, is het tegenwoordig serious business. Oftewel een uiterst effectief middel tegen wateroverlast. “Het is inderdaad wel grappig dat er een soort wetenschap schuilt achter het stapelen van zandzakken”, lacht korporaal Evelien van 10 Infbat BB KNR om de zogenoemde zandzakkenkunde.
“De zakken leggen we dakpansgewijs aan”, vervolgt zij. “Op deze wijze dicht je het goed af. Doordat een zandzak niet helemaal gevuld is, heb je een lege kant. Als je hierna de volle kant van de volgende zak daar weer op legt, ontstaat een stevig bouwwerk.”
Waterschap leert van Defensie
Andersom leert het waterschap na al die jaren samenwerken ook nog steeds van Defensie. “Zoals de duidelijke commandostructuur”, beaamt de oefenleider van HDSR. “Zij oefenen ook continu en zijn daardoor meer ervaren met draaiboeken en het op de millimeter scripten van zaken. Wij zijn daarin iets losser.”
Fijne samenwerking bij Wolkbreuk
Ondanks de totaal verschillende bloedgroepen valt er geen wanklank tijdens Wolkbreuk. “Daarom is het ook zo belangrijk dat we geregeld bij elkaar zitten en gezamenlijk zoeken naar oplossingen”, merkt de plaatsvervangend groepscommandant op. “Terwijl ik het interessant vind om te zien hoe zo'n organisatie als het waterschap werkt. Hoe zij de dingen regelen en die nieuwsgierigheid is wederzijds”, vult Evelien aan.
Oefenleider Marian zegt op haar beurt blij te zijn met de samenwerking met Defensie. “Zowel wij als Defensie willen een stap voorwaarts maken. Niet stilstaan, maar doorgaan met oefenen.”
Scenario bij daadwerkelijke wolkbreuk
Alle goede bedoelingen ten spijt, maar wat gebeurt er als we morgen daadwerkelijk worden getroffen door een wolkbreuk en we 200 millimeter regen in 48 uur – maximaal haalbaar – moeten afvoeren? “Dan komt er waarschijnlijk een uitvraag binnen van bovenaf”, besluit korporaal Evelien. “Wie op dat moment beschikbaar is, laat alles uit zijn of haar handen vallen en gaat zo snel mogelijk aan de slag.”
