Tekst KAP Kirsten de Vries
Foto SM Aaron Zwaal, SM Hilbert Buter, Rob Gieling, Rob ter Bekke, 43 Gemechaniseerde Brigade

Nieuw traject in gevecht tegen tekort aan onderofficieren

De landmacht kampt met een groot tekort aan sergeanten. Om dat probleem te verkleinen is onder meer het Gefaseerde Loopbaanspoor bedacht. Door goed te kijken naar de ervaring die soldaten of korporaals met zich meebrengen, en de vervolgopleiding daarop aan te passen, moet het aantrekkelijker worden om door te stromen. “Het is echt maatwerk.”

Vorige maand zijn de eerste 5 korporaals via dit nieuwe traject bevorderd tot sergeant. Een van hen is Sietse Jan. De verbindelaar van 43 Gemechaniseerde Brigade was al 4,5 jaar waarnemend sergeant, totdat zijn commandant onlangs op de proppen kwam met het Gefaseerde Loopbaanspoor (GL). “Hij zei: ‘Dit is wel wat voor jou, want ik wil je graag behouden, en dit biedt mogelijkheden'”, vertelt Sietse Jan op de Johannes Postkazerne in Havelte.

Sietse Jan krijgt zijn nieuwe rang.
Sietse Jan is een van de 5 korporaals die in november bevorderd is tot sergeant.

Opleidingsduur

De kersverse sergeant verdiepte zich eerder al in het Reguliere Loopbaanspoor (RL), om daarmee te kunnen doorgroeien naar zijn huidige, nieuwe rang. Er waren 2 zaken die hem tegenhielden: de duur van de opleiding op de Koninklijke Militaire School (KMS) en de angst om zijn huidige baan te verliezen.

‘Ik wil gewoon hier in Havelte blijven’

“Ik woon bovenin Friesland en het Command & Control Ondersteuningscommando – waaronder wij vallen – zit in Stroe. Zij trekken als het om verbindingen gaat veel naar zich toe. De kans was groot dat ik na mijn opleiding op de KMS niet meer op dezelfde functie kon terugkeren. Maar ik wil gewoon hier in Havelte blijven. Daarnaast zag ik de lange opleiding in combinatie met ‘huisje-boompje-beestje’ niet zitten.”

Portretfoto Sietse Jan.
“Ik zag zo’n lange opleiding op de KMS in combinatie met ‘huisje-boompje-beestje’ niet zitten”, vertelt sergeant Sietse Jan.

‘20 weken is te overzien en makkelijker in te passen’

Weerstand

Het zijn argumenten die Rosanna, loopbaanbegeleider bij 43 Gemechaniseerde Brigade, bekend in de oren klinken. “Ik krijg regelmatig te horen dat mensen geen zin hebben in het lange KMS-traject. Soms hebben ze thuis een gezin. Als je voor langere tijd naar de KMS in Ermelo moet, maar in het noorden woont, dan is dat ook helemaal niet aantrekkelijk. Tevens zeiden ze: ‘Moet ik dit nog een keer allemaal weer doen? Ik heb dit al gedaan’. Dus daar is het idee voor het GL onder meer door ontstaan: hoe kunnen we die ervaren korporaals richting de KMS bewegen om zo de groep onderofficieren, waaraan we een groot tekort hebben, aan te vullen? Dan is 20 weken te overzien en makkelijker om in te passen.”

20 in plaats van 32 weken

Want 20 weken, dat is in principe hoe lang het GL duurt. 20, in plaats van de 32 van het RL. Ook dit is echter maatwerk. Afhankelijk van de ervaring en vooropleiding kan de tijd op de KMS ook slechts de verplichte 2 weken tot schietinstructeur bedragen. Hiervoor moet de korporaal dan wel in het bezit zijn van de Opleiding Plaatsvervangend Groepscommandant (OPG) en een positief advies van de brigadeadjudant.

Een schietinstructeur kijkt mee op de schietbaan.
De tijdwinst voor het GL zit in module 4. Die duurt maar 2 weken, waarin iedereen schietinstructeur wordt.

Het verschil tussen de 20 en 32 weken zit in module 4 van de opleiding. De 10 weken durende Basisopleiding Koninklijke Landmacht, module 1, valt buiten deze rekensom; die hebben soldaten en korporaals immers al voltooid.

Modules 2 en 3, waarin je onder meer wordt opgeleid tot basisschutter Glock en MAG, commandovoering leren en op bivak gaan, duren in totaal 18 weken. Dat is voor soldaten en korporaals in zowel het RL als het GL hetzelfde.

De tijdswinst zit in module 4. In het RL duurt die 14 weken, voor het GL maar 2 weken, waarin iedereen schietinstructeur wordt.

De lange versie van deze module draait om de thema’s ‘vakman’ en ‘optreden in de operationele context’. Optreden Verstedelijkt Gebied en Leidinggeven Onder Verzwaarde Omstandigheden worden dan bijvoorbeeld behandeld. Tijdens het GL vervallen die.

Rosanna legt uit: “Ze kijken naar: heb je in je huidige functie dat operationele deel nodig of kun je dit missen? En wat heb je al in je rugzak? Niet alles is nodig voor elke functie. Het GL geldt overigens wel echt voor gelabelde functies; in totaal zijn er op dit moment 15 INFOOPS opengesteld. In de toekomst voegen we hier nog meer aan toe.”

Een militair in het bos.
Voordat je als ervaren soldaat of korporaal de GL mag doen, wordt eerst goed gekeken naar de ervaring die je meebrengt.

Schietinstructeur

Onder meer soldaten en korporaals die werken in de logistiek en technische dienst, of als onderofficier luchtdoelartillerie en junior veiligheidsonderofficier aan de slag willen, komen voor het GL in aanmerking. Nadat ze dit traject hebben afgerond, zijn ze sergeant en kunnen ze doorgroeien tot sergeant-1. Voor hogere rangen volgen militairen wél het RL en wordt er aan de hand van een inpassingsgesprek beoordeeld welke aanvullende opleidingen daarbij horen op de KMS.

‘Ik ken genoeg gasten die dit ook willen’

Voor Sietse Jan geldt dat hij in totaal slechts de 2 weken van module 4, om schietinstructeur te worden, hoeft te volgen. “Dat is natuurlijk wel te overzien. Zonder door al te veel hoepels te hoeven springen kan ik blijven op de plek waar ik nu zit. Ik ken genoeg gasten die dit ook willen.”

Een Pantserhouwitser die schiet.
“Ik had laatst iemand die terug wil naar de artillerie als onderofficier. Daar sluit het GL dus perfect bij aan”, aldus Rosanna.

Artillerie

Geïnteresseerden kunnen zich melden bij een loopbaanbegeleider. De INFOOPS sluiten op 31 januari 2026. Voor zij-instromers, minimumleeftijd van 18 jaar vereist, geldt dat ze kunnen solliciteren via werkenbijdefensie.nl. Afhankelijk van de vooropleiding en ervaring wordt het traject op de KMS bepaald.

‘Het is gewoon heel aantrekkelijk om dit te doen’

In maart start de eerste lichting van het GL. “Er zijn 86 plekken beschikbaar. In het voorjaar worden ook de nieuwe INFOOPS gepubliceerd voor het GL. Deze lichting begint in oktober en de verwachting is dat die groep groter is.”

Binnen 43 Gemechaniseerde Brigade is op dit moment een tekort van 240 onderofficieren. Rosanna denkt dat met dit nieuwe traject een groot deel van dit gat gevuld wordt. “Ik ben er als loopbaanbegeleider echt enthousiast over. Het is heel aantrekkelijk om dit te doen. Ik sprak laatst iemand die is gestart als soldaat bij de artillerie, inmiddels korporaal is bij een ander dienstvak, maar terug wil naar de artillerie als onderofficier. Daar sluit het GL dus perfect bij aan. Je merkt dat zo iemand het dan nu wel ziet zitten om naar de KMS te gaan, want het scheelt hem zeker 12 weken. Dus ik denk dat het GL echt bijdraagt in het vullingspercentage.”