Tekst KAP Saminna van den Bulk
Foto KPL1 Barend Westerveld, SM Cristian Schrik
Vrouwenuniformen onder de loep
“Oogt als een hobbezak.” “Erg mannelijk, weinig flatterend voor een vrouw.” “Draagbaar karton.” Zomaar een greep uit de vrouwelijke reacties op het Dagelijks en Avond Tenue van CLAS. Hoog tijd voor verbetering van de vrouwenuniformen.
Kleren maken niet alleen de man, maar zeker ook de vrouw. Reden voor de Traditiecommissie Koninklijke Landmacht (TKL) om nu de vrouwenuniformen onder de loep te nemen. Hoe ervaren vrouwen het Dagelijks Tenue (DT) en het Avond Tenue (AT)? En zijn de voorschriften toereikend?
Luitenant-kolonel Kim Schreuder vormde samen met majoor Charlotte Smit een werkgroep en dook in de vraagstukken. Samen bestudeerden ze de handleidingen en benaderden vrouwen voor het invullen van een enquête over de tenues. Met resultaat. 357 vrouwen (!) landmachtbreed reageerden op de oproep. De reacties waren niet mals.
Prio bij GVT
De landmacht zit midden in een moderniseringsslag van tenuen. “En wij zitten ons hier druk te maken over pumps”, grapt Schreuder. Geen zorgen: de komst van de nieuwe gevechtspakken is een compleet ander project, waar een grotere prioriteit ligt dan bij de ceremoniële vrouwentenuen. Deze sporen lopen parallel en bijten elkaar financieel niet. Bovendien ligt de aanpassing van het GVT niet bij de TKL.
Mannelijk pak met vrouwelijk sausje
Vooropgesteld: “Wat meteen opviel is dat vrouwen binnen de landmacht een hoge acceptatie van uniformiteit hebben. We willen ons conformeren aan de opdracht”, vertelt Schreuder. Traditie, gelijkheid, eenduidigheid en ‘passen’ in het grotere geheel worden belangrijk gevonden. Maar dit is niet altijd makkelijk, geven de respondenten aan. Er is onvoldoende duidelijkheid in de voorschriften over hoe het tenue eruit moet zien. Vrouwen moeten elkaar daarom helpen met het samenstellen van een ‘correct tenue’. Neem bijvoorbeeld de insignes. Plaats je die volgens voorschrift op je borst, dan ziet dit er door de boezem bij vrouwen heel gek uit.
‘Wat meteen opviel is dat vrouwen binnen de landmacht een hoge acceptatie van uniformiteit hebben’
Dan de uniformen zelf. “Voor het AT lijkt het alsof we het mannenpak één op één hebben vermaakt tot een vrouwenpak”, merkt Schreuder op. Het jasje is daarom een ‘mannenmodel’ dat continu openvalt. ‘Gedateerd en vrouwonvriendelijk’, merkt een van de bevraagde vrouwen op. ‘Je zit er steeds aan te sjorren.’
Ook bij het DT klinken er wisselende geluiden. Over de blouse: “Ik denk dat mijn pa hem ook past en dat is geen goed teken.” Over de trui: “Ik zie eruit als een buschauffeur.” Bovendien vergelijkt een respondent de instappers en de pumps met ‘de hel’. Dan de rok. De stramheid van de stof lijkt exerceren bijna onmogelijk te maken.
Werkgroep voor vrouwenuniformen
Brigadegeneraal Paul Ducheine, voorzitter van de TKL, was degene die Schreuder en Smit al eind 2022 vroeg de studie te starten. Als hoofd Bureau Leiderschap en Vorming is de agenda al gevuld genoeg, waardoor ze niet meteen stond te springen. “Bovendien ligt het onderwerp gevoelig”, vindt Schreuder. “Zelf had ik weinig problemen ervaren met de uniformen. Tot ik erover na ging denken. De blouses passen me niet door de hoeveelheid stof. Daarbij heb ik de foto die iemand ooit van mij in AT maakte meteen gedeletet: zó lelijk vond ik het pak staan. Ik werd nieuwsgierig en besloot de uitdaging samen met de andere werkgroepleden aan te gaan.”
‘Een passend pak is als een harnas’
Ongemak
Het draagcomfort is duidelijk een probleem. Zelf had Schreuder er echter weinig bij stilgestaan. “Ik kan me voorstellen dat mannelijke collega’s zich afvragen waar we ons over opwinden. Maar die emotie komt voort uit ongemak. Als mijn pak goed zit, kan ik professioneel functioneren. Dit is niet anders voor mannen dan voor vrouwen. Een passend pak is als een harnas: het creëert zelfverzekerdheid. Zit het tenue goed dan blijf je gefocust op je taak, in plaats van dat je bang bent je schoenen te verliezen op de appèlplaats.”
Stropdas, shawl, strik?
Stropdas of niet? That is not the question. Waar het om gaat, is professionaliteit. Majoor Charlotte Smit: “Het zijn van een professional zit hem niet alleen in kennis, houding en (militaire) vaardigheden, maar ook in je uniform en hoe je je daarin voelt. Voor de ene collega is dat met stropdas, voor de andere is dat met een shawl of strik. Datzelfde geldt voor rok versus broek. En die verschillen mogen er zijn. Omdat we zo, binnen uniformiteit en duidelijke regels, invulling kunnen geven aan onze professionaliteit. Daarom kijken we met een Werkgroep en de Uniform Commissie Koninklijke Landmacht, op basis van onderzoek hoe de landmacht de (DT) kledingpakketten zo kan opbouwen, dat vrouwen op basis van eigen voorkeur, keuze hebben uit een bepaald aantal artikelen.”
Keuze en kaders
Het onderzoek legt de vinger op de zere plek. De quick wins zijn snel te realiseren, weet brigadegeneraal Paul Ducheine. “Items als de pumps, de riem en de vervangers voor de instappers kunnen vrouwelijke militairen straks zelf realiseren door eigen aanschaf en worden door Defensie vergoed, net als de sportbh’s en panty’s. Dit systeem is naar verwachting nog voor de zomer ingeregeld. We starten binnenkort eveneens met de proefneming van de stropdas, de shawl en de strik. Ook hierin willen we voor de zomer een besluit nemen.” Duidelijke voorschriften gaan ervoor zorgen dat er heldere richtlijnen komen voor deze zelf te halen uitrustingsstukken.
‘Smaken verschillen’
Bestaande items verbeteren dus op korte termijn. Daar blijft het niet bij. Op de langere termijn wordt het AT compleet gemoderniseerd en ook de andere tenues worden (in delen) vernieuwd. Hoe dat eruit gaat zien, vergt meer onderzoek en tijd. Waar mogelijk trekt CLAS hier graag samen op met andere OPCO’s die de tenuen vernieuwen.
“Voor kleding geldt dat smaken verschillen. De één zweert bij een broek, de ander voelt zich het best in een rok”, zegt Schreuder. “Wat we nu weten, is dat we moeten streven naar keuzevrijheid met duidelijke kaders, zoals voor de hoogte van de hak of de lengte van de rok. Mét maatwerk, waar wenselijk. Niet alleen fijn voor de vrouw in kwestie, maar ook voor een commandant om eenheid te creëren.”
