Tekst KAP Saminna van den Bulk
Foto Louis Meulstee, KPL-1 Barend Westerveld, Valerie Kuypers, SM Aaron Zwaal, SM Cinthia Nijssen, SM Jan Dijkstra, SM Hille Hillinga, MCD ׀ video SM Henry Westendorp, AOO Richard Frigge

Nieuwe C-LAS: dreigingen van nu complex en onvoorspelbaar

Luitenant-generaal Jan Swillens staat sinds begin maart aan het roer van het Commando Landstrijdkrachten. Aan hem om verder herstel te brengen binnen onze landmacht in een tijd dat de geopolitieke kaarten opnieuw worden geschud. “We zijn war capable, maar we zijn nog niet goed genoeg.”

Een transformatie naar een nog effectievere en modernere landmacht ligt in handen van de kersverse Commandant Landstrijdkrachten (C-LAS). ‘Tijdens de verbouwing blijft de winkel open’, met troepen in Litouwen, collega’s in Irak, de Compagnie in de West, trainingen aan Oekraïeners en een NAVO die steeds meer vraagt van onze landmacht. Tegelijkertijd is het Commando Landstrijdkrachten altijd gereed voor hulpverlening in het land. “Er wordt naar ons gekeken als er klinkt: ‘Kom, help!’ We brengen orde in de chaos. Dat is waar we goed in zijn. Naast dat wij inspelen en reageren op wat er in de wereld gebeurt, moeten we vernieuwen; om slimmer en beter te worden dan de vijand.” 

Duofoto. Op de linker koning Willem Alexander en generaal Swillens op bezoek bij Operatie Interflex te Groot-Brittannië, waar landmachtmilitairen Oekraïense militairen trainen. Op de foto rechts: militairen van Luchtmobiele Brigade aan het werk in Irak.
Links: Koning Willem-Alexander en luitenant-generaal Swillens bezoeken militairen bij Operatie Interflex. Rechts: Rode Baretten aan het werk in Bagdad.

Hoewel het bijna 40 jaar geleden is, is Swillens nog even enthousiast over zijn baan als toen hij de informatiebrochure zag, die hem op 17-jarige leeftijd naar de poorten van de Koninklijke Militaire Academie lokte. Beetje bijzonder was dat wel, want hij kwam niet uit een gezin waar geüniformeerde beroepen de maatstaf vormden. “En toch werd ik gegrepen door dat plaatje van uitgestegen infanteristen op de hei. Het avontuur, het feit dat dit werk altijd om mensen gaat, werken in een team: daarin voel ik mij op mijn gemak.”

De driehoek

Een samenvatting van Jan Swillens? De Commandant Landstrijdkrachten vindt zijn balans in de ‘driehoek’: “Het gezin, sport en keihard werken.” ‘Team Swillens’ bestaat uit zijn vrouw en vier kinderen: twee meiden en twee jongens, tussen de 19 en 26 jaar oud. “Daarbij hou ik van sport, met name triatlons. Mountainbiken, een stukje hardlopen of zwemmen in open water: zo maak ik mijn hoofd leeg.” En die derde hoek… die spreekt voor zich.

Hart en hard

Direct na de KMA gaat Swillens naar het Korps Commandotroepen (KCT). Later in 2002 is hij als commandant van een compagnie Special Forces een van de eerste Nederlandse militairen in Afghanistan. “Bij het KCT leerde ik de kern van leidinggeven. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.’ Geef leiding vanuit je hart, maar wees hard als het nodig is. Relativeer. Daar maak ik nu nog iedere dag gebruik van.” In 2012 stond Swillens als commandant aan het roer van het KCT. Vier jaar later werd hij commandant van 43 Gemechaniseerde Brigade. Voordat de generaal aantrad als C-LAS, was hij directeur van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD).

Generaal Swillens brengt de militaire groet tijdens de commando-overdracht in Breda.
“Ik weet hoe hard en kundig mijn voorganger heeft gewerkt: Martin Wijnen heeft gezorgd dat de landmacht transformeert.”

Repareren

Swillens is iemand bij wie de lach snel gevonden wordt. Dit betekent niet dat hij zijn nieuwste klus lacherig tegemoet treedt. Pratend over de opdracht die voor hem ligt, valt er voor het eerst een pauze in zijn enthousiaste betoog. “Ik voel me erg verantwoordelijk. Ik sta ervoor om uit te spreken wat wij nodig hebben, om succesvol te zijn in elk toekomstig conflict.” 

‘De focus is terug’

De landmacht nu is een compleet andere dan 10 jaar geleden, zo stelt de generaal. “De focus is terug, de landmacht moet war capable zijn. De dreigingen van nu zijn complex en onvoorspelbaar. We oefenen, trainen en zijn gereed als er op die knop wordt gedrukt. Maar we zijn nog niet goed genoeg. Logisch, want alles wat in decennia bezuinigingen is beschadigd, is niet zomaar te repareren.” 

Duofoto. Op de linkerfoto militairen van 13 Lichte Brigade, die gewapend oefenen in verstedelijkt gebied. Op de rechter: een militair van 43 gemechaniseerde brigade staat op zijn pantserwagen.
“Een tekort aan personeel en munitie, sterk verouderde kazernes… Het zijn problemen die al langer spelen. Ik ga er volle bak tegenaan, maar weet ook dat mijn invloed niet onbeperkt is.”

Mens, middelen, methoden

Wat moet er gebeuren? Voor de commando staan de doelen als een paal boven water: “We beschermen Nederland en onze bondgenoten, als het moet met geweld. Voor die missie heb je wel mensen nodig.” Prioriteit één is dan ook behoud, vertelt de generaal, voornamelijk van ervaren onderofficieren en manschappen. “Een tweede is materieel en munitie. Ik ga niet klagen. Het geld is er, er wordt volop geïnvesteerd in Defensie. Deze problemen aanpakken kost echter ook veel tijd.” 

Een derde zwaartepunt ligt voor Swillens in nieuwe manieren van optreden. “We weten niet precies hoe een toekomstig conflict eruit ziet. Alleen het toevoegen van nieuwe spullen als drones of loitering ammunition is niet genoeg. We moeten voortdurend blijven nadenken en doorontwikkelen. Slimmer, sneller en beter zijn dan de vijand. Je ziet bijvoorbeeld dat de oorlog in Oekraïne ons veel lessen leert. Ik ga me inzetten voor nieuwe initiatieven, maar tegelijkertijd ook regie voeren. Ik denk dat ik daar meerwaarde kan brengen.”

Een Leopard 2A-gevechtstank rijdt door het oefenterrein van Litouwen, omgeven door rook.
Onlangs pleitte de generaal voor de aanschaf van tanks: “Ik denk echt dat dit een middel is dat het verschil kan maken in een toekomstig conflict, mits verstandig ingezet.”

‘De strijd is groter dan wat je op het gevechtsveld met het blote oog kunt zien’

Wat dat laatste betreft leunt de generaal graag ook op de ervaring die hij de afgelopen 5 jaar als directeur MIVD opdeed. “Ik ken de digitale wereld en de dreigingen die deze met zich meebrengt.” De strijd is groter dan wat je op het gevechtsveld met het blote oog kunt zien. “Door voorop te lopen met nieuwe initiatieven en daardoor slimmer op te treden, kunnen we onze vijand vóór zijn.” Want dat is waar de Nederlandse krijgsmacht zich volgens de generaal in onderscheidt: innovatie en creativiteit.

Bekijk de clip van de commando-overdracht van Jan Swillens hieronder!

‘Collega’s moeten niet denken: nu is Swillens binnen, die zwaait met een toverstaf en de zon gaat schijnen’

Elke dag beter

Dat alles bereiken vraagt om inzet van de eigen mensen: “Collega’s moeten niet denken: nu is Swillens binnen, die zwaait met een toverstaf en de zon gaat schijnen”, lacht hij. “We hebben zoveel ervaring aan boord. Fiets je elke dag met je broodtrommel naar de kazerne om papier zwart te maken of maak je de landmacht beter?” Kortom: probeer te excelleren. “Ga op zoek naar hoe het beter kan en wat je zelf kan doen om het beter te maken. Zonder die instelling gaan we de oorlog niet winnen. Dat is de verantwoordelijkheid voor iedereen die wat op z’n schouders heeft. Betekent overigens niet dat we geen fouten mogen maken. Juist dan kun je zelf en van elkaar leren.” 

Meer verantwoordelijkheid

Swillens pleit niet alleen voor verantwoordelijkheid nemen binnen de poort, maar ook daarbuiten. “Ik heb gemerkt dat de samenleving soms onvoldoende in de gaten heeft dat er écht iets verandert in de wereld. Het conflict in Oekraïne is namelijk geen regionaal conflict. Hier wordt de geopolitiek geherstructureerd. Kans bestaat dat de Verenigde Staten minder inspanningen gaat leveren aan de NAVO, vanwege de verschoven focus naar China. Dan moeten we als Europa zelf meer verantwoordelijkheid nemen; wij dus ook. Vergeet niet dat Nederland een heel belangrijke rol heeft als host nation. Ons land is een van de belangrijkste logistieke knooppunten. Als er een beroep op ons wordt gedaan, moet alles op orde zijn.” 

Duofoto. Op de foto links: genisten die bij het krieken van de dag oefenen met het aanleggen van een brug op het water. Op de foto rechts: een commando loopt met zijn lange wapen gericht door het veld, bij het invallen van de duisternis.
“We vragen veel van onze mensen. Mijn oproep aan collega’s is ook: zoek de balans. Zit je niet lekker in je vel, ga je met tegenzin naar je werk? Maak het bespreekbaar.”

Volgen en gehoorzamen

Het is een flinke kluif. De komende maanden gaat de hoogste landmachter in gesprek met verschillende spelers binnen het eigen operationele commando. Dit om te kijken waar we sterk zijn, waar minder sterk, waar de kansen liggen en waar de bedreigingen. “Ik hoop dat ik een commandant kan zijn die mensen willen volgen, niet alleen gehoorzamen. We moeten het samen doen. Ik geloof écht in onze militairen en burgermedewerkers. Dat ik met een club mensen de organisatie beter mag maken is enorm gaaf. Mijn ambitie is om een betere landmacht achter te laten dan ik aantrof. Ik heb er alle vertrouwen in dat het ons gaat lukken.”