Tekst KAP Saminna van den Bulk
Foto CMBI 23, SGT-1 Dennis Knuist, KPL Eljoenai Ranoe

Zij redden het leven van een collega in Irak

Bij een noodlottig schietincident raakt vorig jaar een soldaat van 11 Luchtmobiele Brigade levensbedreigend gewond op Camp Bulldog in het Iraakse Erbil. Hij wordt tijdens wapenonderhoud geraakt door een kogel van een collega. Zonder het buitengewone optreden van negen collega’s had hij het mogelijk niet overleefd. Drie van hen vertellen hun verhaal.

Ze waren net over de helft van hun missie. De sfeer was goed, de operatie veeleisend. Algemeen Militair Verpleegkundige sergeant-1 Rik en gewondenverzorger korporaal-1 Ben gaan om de dag de poort uit. Verantwoordelijk voor de medische afdekking, rijden ze rond met collega’s in het gebied. Soldaat-1 Joas maakt (toen Charlie-compagnie) deel uit van de Force Protection (FP). Hij heeft die bewuste 21 augustus net een nachtelijke schietsessie achter de rug. Die ochtend staat in het teken van wapenonderhoud. Tot het noodlot toeslaat.

‘Ik zag mijn maatje in elkaar zakken’

“Muziekje, lekker de wapens poetsen”, vertelt Joas. En dan klinkt er een knal. Een onbedoeld schot. “Voor me zag ik mijn maatje in elkaar zakken. Waar hij precies geraakt was, zag ik niet. Ik zag wel bloed op zijn borst. Ik dacht meteen: dit is niet best.” Hij komt in actie, net als iedereen die om hem heen staat. Verschillende collega’s ontfermen zich over het slachtoffer. Joas rent weg om de Combat Live Saver-tas te halen. “Alles gebeurde in een split second.”

Beelden van de missie van rotatie 23 CMBI.

CMBI-23

De militairen maakten deel uit van de 23e rotatie Capacity Building Mission Iraq (meer over die missie in het andere Irak-verhaal in deze digitale Landmacht, red). Detachementscommandant kapitein Siebe Eeltink heeft de leiding. In augustus 2022 zit de club vlak na de midterm, wanneer na een schietoefening een soldaat wordt geraakt door een kogel van een collega tijdens wapenonderhoud. Het slachtoffer maakt het inmiddels goed (zie verderop in het verhaal, red.). Het onderzoek naar het schietincident loopt nog.

Automatische piloot

Tegelijkertijd snellen andere collega’s zich naar Rik en Ben. Ook zij waren aanwezig op de schietbaan en liggen nu op de compound uit te rusten. Als een collega binnenstormt, denken ze een fractie van een seconde dat het om een oefening gaat. Een van de zovelen die ze die missie uitvoeren. “Maar dan schreeuwt hij: ‘INCIDENTAL’. We weten allebei: dit is serious business”, zegt Rik. Ze rennen naar buiten, graaien een medische tas en zuurstof mee en dirigeren anderen om de ambulance klaar te zetten.

“Eenmaal aangekomen zitten de jongens op de patiënt gedoken”, vervolgt Rik. “Door training weet je: niet meteen erin springen, maar een seconde overzien. Wat is er aan de hand? De militair is stabiel, in eerste instantie nog alert. Hij is geraakt in zijn borst en heeft flink veel bloed verloren.”

Rik gaat op een zeker moment ‘opdrachten boeren’, Ben en collega’s voeren uit. Ze plaatsen een chest seal, een infuus en dienen zuurstof toe. Alle handelingen gebeuren tegelijkertijd en bliksemsnel. “Het mooie aan zo’n verschrikkelijke situatie is dat je ziet dat je hiervoor zoveel hebt getraind”, zegt Ben. “Je gaat op de automatische piloot. In zo’n stresssituatie val je terug op het protocol dat je hebt geleerd.”

De militairen maakten deel uit van de Capacity Building Mission Iraq. Meer info daarover in het andere Irak-verhaal in deze digitale Landmacht.

Plankgas

Wanneer de gewonde soldaat achteruitgaat is een ding duidelijk, vertelt Rik. Hij moet zo snel mogelijk getransporteerd worden naar de Role 2, driehonderd meter verderop.  Joas en collega’s doen ondertussen wat ze kunnen. Ze zoeken een stretcher om de patiënt op te vervoeren, verplaatsen de Minimi’s en MAG’s die nog op de grond liggen. Alles om een pad vrij te maken voor de afvoer.

‘What the hell?’

Ben kruipt achter het stuur. “Ik reed echt zo hard als ik kon. Toeterend, met zwaailampen.” Voor hun vertrek is het veldhospitaal gealarmeerd, maar de Nederlanders hebben zo snel gehandeld dat de collega’s hen nog niet verwachten. Er komt een Amerikaan naar buiten. Verbaasd roept hij: ‘What the hell is going on?’. ‘GUNSHOT’, schreeuwt Ben dan. “Toen kwamen ze hard in beweging”, voegt hij toe.

‘Het heftigste moment was het afscheid’

Knuffel

Ter plekke stort het traumateam zich op de luchtmobieler. Chirurgen worden opgepiept, de kleren van het slachtoffer gaan uit, de monitoren worden aangesloten. Ben en Rik dragen de patiënt over en toch… “Het voelde niet goed hem pats-boem achter te laten. We konden nog assisteren”, vertelt de gewondenhelper. Dus staan Rik en Ben de Amerikaanse genezeriken bij. Pas als ze niet meer nodig zijn, zetten ze een stap terug.

“Het heftigste moment is het afscheid”, zegt Rik. “Inmiddels is hij omgeven door specialisten. Ik geef hem een knuffel. ‘Komt goed. Succes’, zeg ik tegen hem.” Eenmaal buiten komt de ontlading. Een sigaret. Uitblazen. En vooral een antwoord zoeken op de vraag: wat is er in het afgelopen uur in vredesnaam gebeurd?

Filmpje

Het antwoord op die vraag is overweldigend en wrang. Terug op Camp Bulldog heerst een begrijpelijke shock. Joas en collega’s zitten bij elkaar in de bar. In spanning, benieuwd hoe het met hun maatje gaat. Als Rik en Ben terugkeren is het al donker. “Direct praten, dat vond ik belangrijk”, zegt Rik. “Om het af te sluiten. Als we de film in ons hoofd lieten afspelen dachten we allemaal: we hadden op geen enkel moment anders willen handelen. We hebben állemaal écht gedaan wat we konden.”

Interviews met Bedrijfsmaatschappelijk Werk, Geestelijke Verzorging volgen, alsook met de KMar, vanwege het rechercheonderzoek. Een aantal dagen na het incident is het compagniescommandant Siebe Eeltink die het woord neemt. Hij spreekt de gehele club toe. “Die motiveerde ons zo”, zegt Joas terugkijkend. “We moeten door. En dat deden we ook. We maakten de missie goed af.”

Een op de tien

Door het adequate handelen van zijn collega’s loopt de gewonde collega weer rond in Schaarsbergen. Hij is aan het revalideren en re-integreren bij de brigade. Het mag een wonder heten, schrijven de Amerikaanse traumachirurgen naderhand. Slechts een op de tien (!) overleeft verwondingen zoals die zich voordeden bij het slachtoffer.

De soldaat die werd getroffen door een kogel was ook aanwezig bij de uitreiking van de groepswaardering. Hij ontving de ‘Commanders Coin’ van Wijnen. “Lovenswaardig dat jij hier na acht maanden zo staat. Gewond, maar zeker niet verslagen. Dat getuigt van fysieke en mentale veerkracht.”
“Als je het me op de man af vraagt, deed ik gewoon mijn werk.”

Het is de reden dat luitenant-generaal Martin Wijnen op 13 april een groepswaardering uitreikt voor hun uitzonderlijke optreden. Bij de actie hebben de negen mannen “een grote mate van initiatief, besluitvaardigheid, snelheid, stressbestendigheid en medisch correct handelen laten zien”, aldus C-LAS.

Het insigne is een mooie waardering voor wat ze hebben gedaan, aldus gewondenverzorger korporaal-1 Ben. “Het woord zegt het al: waardering. Maar als je het me op de man af vraagt, deed ik gewoon mijn werk.” Ook bij Joas klinkt nuchterheid. “We deden waarvoor we zijn getraind.” Maar, concludeert Rik nog: “We stegen wel boven onszelf uit. Dat doe je niet iedere dag. Deze insigne is een blijvende herinnering daaraan.” En dan: “Dat hij nog leeft, dat is waar het om gaat.”