Strijden tegen wassend water

Geniebataljon en Hoogheemraadschap bundelen krachten

Help, West-Friesland dreigt te verzuipen. In de civiel-militaire oefening Engineer Victory 1 binden 101 Geniebataljon en het Hoogheemraadschap Hollands-Noorderkwartier gezamenlijk de strijd aan tegen het wassende water. De genisten uit Wezep moeten voorkomen dat de Oosterdijk tussen Enkhuizen en Andijk bezwijkt onder de woedende golven van een oosterstorm.

“We hebben een speciale missie. Treintje maken! Willen de sixpacks bovenaan de dijk gaan staan?”, roept een genist met gevoel voor humor naar zijn onder aan de dijk verzamelde collega’s. In rap tempo sjouwen ze zandzakken omhoog. “Oké, twee minuten adempauze die nu voorbij is.” En verder gaat het gesjouw en gezweet. Aan ene zijde van de dijk strekt zich het vredig kabbelende IJsselmeer uit; aan de andere het groenbruine Noord-Hollandse landschap met wuivend gras, grazend vee, pittoreske boerderijen.

Nog steviger

In de afgelopen uren hebben de bewoners van de Prinses Margrietkazerne in Wezep de dijk ‘ingepakt’ met grijze dijkzeilen die stevig zijn vastgepind. Daarover worden witte lijnen gespannen om zo de boel nog vaster te krijgen. Als de woeste golven zich op de dijk storten spoelen er dankzij deze techniek geen dijkdelen naar beneden, het achterland in. Overal en vooral op de randen van de zeilen komen zandzakken te liggen. Dat maakt de boel nog steviger. “Hee, let op. Die zakken daar moeten hoger komen. Er mag geen water onder het zeil komen. En span dáár nog even een touw.”

Zware storm en regenval

Handen uit de mouwen. Tempo maken. Overleg. Dat is het devies van Engineer Victory. Net als vorig jaar toen Defensie tijdens de watersnood in Zuid-Limburg meehielp de nood te lenigen. Eerste-luitenant Brinkman van 101 Geniebataljon leidt het project. “Engineer Victory is bedoeld om een crisissituatie te oefenen, vanaf het bestuurlijk niveau tot en met de mensen die zandzakken sjouwen”, legt hij uit. “Het scenario hebben we samen met het Hoogheemraadschap Hollands-Noorderkwartier op kantoor voorbereid. Daarin dreigt Nederland door zware storm en regenval onder te lopen. Normaalgesproken wordt het overtollig water via de sluizen in de Afsluitdijk gespuid naar de Waddenzee, maar dat lukt nu niet. De storm blaast water als het ware terug waardoor een noodsituatie ontstaat op de dijk bij Enkhuizen. Door een aardbeving is daarin ook een scheur ontstaan. 101 Geniebataljon moet het allemaal een halt toeroepen. We hebben ook pompen van het formaat zeecontainer geplaatst bij het gemaal bij Wervershoof dat het vele water niet aankan.”

In de peiling

Volgens Brinkman komt zowel de oefening als de samenwerking met het Hoogheemraadschap aardig op toeren. “Vanwege de verschillende werkwijzen was het wel aftasten. Bij Defensie zijn we straight to the point; stellen een paar vragen en komen snel tot de kern. Bij het Hoogheemraadschap kost het allemaal wat meer tijd. Dat neemt niet weg dat zij experts zijn op het gebied van noodmaatregelen en hoe je die uitvoert. Wij ook, maar niet zo specifiek als het Hoogheemraadschap. Daarom is het goed om kennis uit te wisselen.”

Van beide partijen houden waarnemers de boel in de peiling. Eén van hen, veldcoördinator Crisisbeheersing Kay Boxem, maakt voor het eerst een civiel-militaire oefening mee. “Mijn indruk? Na een moeizame start lóópt het! Logistiek is het wel een uitdaging. Het is veel werk om 140 meter zeil te leggen. Ik houd wel van die militaire mentaliteit: pas stoppen pas als het werk klaar is. Terwijl ik hier sta vraag ik me af waarom ik geen militair ben geworden. Dat had wel bij me gepast. Net als bij het Hoogheemraadschap doet militair werk ertoe. Militairen pakken net als wij door.” Adviseur Waterveiligheid van het Hoogheemraadschap en lid van het Dijkteam Theo Reuzenaar valt hem bij. “De genie genereert veel handjes die licht werk maken. We hebben elkaar nodig.”

Thuiswedstrijd

Terwijl beide heren de werkzaamheden op de dijk in de gaten houden, controleert korporaal-1 Deen een rij zandzakken. “In deze ‘afdekoefening’ behalen we de winst die nodig is voor het geval Nederland onder water komt te staan”, merkt hij op. “Goed om te zien met welke protocollen andere partijen werken en fijn om een thuiswedstrijd te spelen. Ik woon op acht minuten van hier; ruik mijn eigen bed maar kan er niet in.” Met op de achtergrond vuurtoren De Ven stoppen passerende (sport)fietsers om het ‘offensief’ van de genie te bekijken. “Zijn jullie militairen? vraagt een man. “Ja, dat zijn we en we oefenen om het land te dienen”, antwoordt een bezwete genist. “Goeie zaak, ga zo door”, zegt de fietser waarna hij zijn weg vervolgt, zwaaiend naar de militairen.

Op de dijk vuurt eerste-luitenant Van der Peijl, pelotonscommandant Advanced Constructieteam van 103 Constructiepeloton, de troepen onophoudelijk aan. “Vanwege de klimaatverandering is het een goede zaak om dit te trainen”, vertelt hij. “Als de nood aan de man komt moeten wij dit kunnen. Nu is het mooi weer, over bijvoorbeeld een maand kan het mis zijn. In de voorbereiding is het belangrijk om na te gaan wie het materiaal aanlevert: wij of onze civiele partner? Hoe meer je dingen weet van de andere partij, hoe beter. Die werkt nu eenmaal anders dan wij. Er staat hier een tevreden man. We oefenen in iets waarmee we de bevolking kunnen helpen als het erop aankomt. Dankbaar werk.” 

Feest der herkenning

Tevreden is ook waarnemer Dolf Oosterbeek van het Hoogheemraadschap Hollands-Noorderkwartier. En dat niet alleen omdat de oefening Engineer Victory 1 voor hem als oud-werknemer van de Dienst Vastgoed Defensie een feest der herkenning is. “We raken steeds beter op elkaar ingespeeld. Goede zaak, want in een ramp is elke minuut er één.”