Tekst KAP Saminna van den Bulk
Foto SM Gerben van Es, SM Hille Hillinga, Lars de Brouwer
Patriots naar Slowakije
Ter afschrikking én geruststelling. Nederland zet – in nauwe samenwerking met Duitse collega’s – Patriots in ter verdediging van het NAVO-grondgebied. Medio april staan de luchtverdedigingssystemen in de omgeving van een luchtmachtbasis in het Slowaakse Sliac voor de Binational Air Missile Defence Task Force (BAMDTF).
Toegegeven: “Het kwam een beetje als een verrassing”, vertelt kolonel Jos Kuijpers, commandant van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC). “We zitten middenin de modernisering van de Patriot; daarom heeft deze inzet een iets hoger ad hoc gehalte dan gewenst. Dat is uitdagend, maar een klus die we gaan klaren. We zitten nu volop in de voorbereidingen.”
Wat gaat er naar Slowakije?
DGLC zet een fire unit in, bestaande uit zes launching stations, een vuurleidingscentrale, een radarset en een command and control(C2) element. De waakhonden van het luchtruim worden bijgestaan door logistiek- en onderhoudspersoneel en militairen voor de compoundbeveiliging. In totaal gaat het om 150 mannen en vrouwen. Kuijpers: “De club is enorm gemotiveerd om naar Slowakije te gaan. De mensen zijn trots op hun wapensysteem, het zijn echte specialisten. Vooropgesteld: de aanleiding is niet leuk, maar de mensen zijn blij dat ze iets kunnen betekenen en worden ingezet nu hun bijdrage nodig is.”
Objectbeveiliging
De inzet op de oostflank is tweeledig. Enerzijds moet het wapensysteem de bondgenootschappelijke afschrikking versterken. Daarnaast beschermen de Patriots het Slowaaks grondgebied en haar inwoners tegen eventuele raketdreiging. Dat doen de luchtverdedigers door een aantal objecten in de omgeving van de luchtmachtbasis in Sliac, centraal gelegen in Slowakije, te beveiligen.
Oftewel: “Integrated Air and Missile Defence”, vertelt de kolonel. “We verzamelen informatie over alles wat nabij de grens in het luchtruim vliegt. Dit doen we samen met de sensoren van andere lidstaten. Die gegevens worden geüpload, wat resulteert in een recognized air picture. Daarin identificeert de centrale regie in het NAVO-commandocentrum in Ramstein elk vliegend object in die omgeving. Burgerluchtvaart, militaire toestellen, maar ook vijandelijke raketten: alles wordt in kaart gebracht.”
Nichecapaciteit
In Europa zijn weinig landen die over Patriots beschikken. Naast Nederland hebben enkel Duitsland, Griekenland en Spanje deze luchtverdedigingswapensystemen in bezit.
De inzet van de Patriots is ter afschrikking, benadrukt de commandant. “Ik verwacht zeker niet dat we raketten gaan koppen.” Duidelijk is wel dat de Russische krijgsmacht verschillende door vliegtuig afgeworpen, kruis-, en voornamelijk ballistische raketten afvuren. Deze projectielen slaan weliswaar in op Oekraïens grondgebied, maar ze landen wel op enkele tientallen kilometers van de Slowaakse grens. Deze luchtwapens zouden potentieel schade kunnen aanrichten op NAVO-grondgebied, bedoeld of onbedoeld. Op zo’n moment zouden de Patriots worden ingezet als verdedigingsmiddel van het verdragsterritorium. Aangezien het een NAVO-inzet betreft, valt de aansturing hiervan binnen de NAVO-structuur.
Vliegend gevaar uitschakelen
Patriot staat voor Phased Array Tracking Radar to Intercept on Target. Defensie beschikt sinds 1987 over dit grond-luchtgeleidewapensysteem. Een raket van de Patriot volgt een doel en onderschept deze met een elektronisch gestuurde radarbundel. Zo wordt het mogelijk om ballistische raketten, kruisraketten, vliegtuigen en helikopters uit te schakelen op een hoogte tot twintig kilometer en op een afstand van zestig kilometer.
Ingeklikt
Van de wateren bij Estland tot aan de Zwarte Zee. De NAVO laat langs de gehele oostflank zien dat de bondgenoten naast elkaar staan en bereid zijn elke centimeter van het grondgebied te beschermen. De noodzaak van internationaal optreden is van hierbij alsmaar groeiend belang. De inzet van de Nederlandse luchtverdedigers is dan ook binationaal. Zij zitten namelijk ‘ingeklikt’ bij de Duitsers. Niet gek, want beider landen werken sinds 2017 nauw samen op gebied van opleiden, trainen en inzet in Project Apollo. “Toevallig hebben deze Duitse en Nederlandse troepen afgelopen najaar nog in Kreta met elkaar getraind in een soortgelijke configuratie. Toevallig, maar ook handig: de lijntjes zijn heel kort.”
De Duitse collega’s zetten overigens twee fire units in, de Nederlanders een. De reden daarvoor is simpel: “We beschikken over meerdere fire units, maar we hebben slechts een C2 en een logistiek element.”
Flinke update sinds vorige inzet
De Nederlandse Patriots zijn eerder ingezet tijdens de Golfoorlogen in 1991 en 2003. De laatste inzet was Operatie Active Fence in Zuid-Turkije van 2013 tot begin 2015. De Patriots stonden toen aan de continentsgrens om Turkije te beschermen tegen ballistische raketten uit Syrië, waar op dat moment een burgeroorlog woedde. Deze inzet trok een zware wissel op de eenheid. “Twee van onze fire units, waaronder degene die nu naar Slowakije gaat, hebben inmiddels de midlife update gehad. Het gaat om een capaciteitsverbetering van het hele systeem, zowel op het gebied van hard- als software. De radar, de energievoorziening, de software: eigenlijk is de Patriot nu een heel nieuw systeem.”
Snel gemaakt
Het plan en daarmee de inzet van de Binational Air Missile Defence Task Force is met stoom en kokend water ontstaan. Kuijpers zegt dan ook: “Het is af en toe even zoeken. Waar kan de Slowaakse overheid ons faciliteren? Wat nemen wij mee, wat nemen de Duitsers mee? Je merkt ook dat de structuur binnen Defensie nog niet echt gemaakt is op dit soort snelle inzet.” Hij voegt meteen toe: “Het zijn echt onze mensen die deze opdracht met zo’n strakke tijdlijn kloppend weten te krijgen.”
Medio april is de verwachting dat de luchtverdedigers naar Slowakije vertrekken. De club blijft vooralsnog zes maanden in het land. “We proberen na drie maanden waar mogelijk te roteren. Om de ervaring van deze inzet zo breed mogelijk te delen binnen de club.”
