Aan de vergetelheid onttrokken

Operatie Amherst voor het voetlicht

Azem Ibrahim? Boer Slofstra? Arie Bestebreurtje? Carel Ruijsch van Dugteren? Het zijn geen namen die je meteen verbindt aan de bevrijding 75 jaar geleden. Net zo onbekend is Operatie Amherst in Drenthe waaraan hun namen onlosmakelijk zijn verbonden. 

Kolonel Harold de Jong heeft met het boek de Syriër Azem, 32 andere gesneuvelde Fransen en de gehele operatie minutieus aan de vergetelheid onttrokken. De commandant van de Koninklijke Militaire School overhandigde op vrijdag 28 februari het eerste exemplaar van ‘Franse para’s in Drenthe, 8-12 april 1945’ aan Commissaris van de Koning Jetta Klijnsma.

Liefst 3 jaar heeft de inwoner van Assen aan het boek gewerkt. Basis daarvoor vormde een publicatie van de Franse kolonel Roger Flamand (Amherst, les parachutistes de France). “Een keurig Frans boek, dat later is vertaald. Ik dacht me eerst te beperken tot de 33 gesneuvelde militairen rond Assen. Maar er was zoveel veel meer te vertellen.” Hij trok de stoute schoenen aan en klopte aan bij De Koninklijke Van Gorcum BV. “Zoveel enthousiasme konden we niet weerstaan”, aldus uitgever Sonja Geurts. De eerste druk omvat 1.000 exemplaren, maar een tweede en mogelijk een Franse vertaling liggen in het verschiet.

Voorkomen

Ja, de Canadezen en Polen hebben ook grote delen van de noordelijke provincies bevrijd, zoals verwoord in de geschiedenisboekjes. Voor De Jong staat vast dat de soms omstreden en kortdurende Operatie Amherst de bevrijding van het noorden heeft versneld en levens heeft gered. “Zeker is dat de Duitsers nog een aantal gevangen verzetsstrijders wilden fusilleren. Dat heeft de Franse inzet voorkomen.”

Er landden in Drenthe, Friesland (bij Haulerwijk) en net over de grens met Groningen 702 Franse en Belgische para’s. Ze maakten onderdeel uit van de fameuze Special Air Service en hebben 5 dagen flink moeten vechten. “Tegen zowel Duitsers als Nederlandse collaborateurs”, weet De Jong. In bezet gebied moesten de 47 groepjes (sticks) van zo’n 15 jonge kerels zoveel mogelijk chaos onder de Duitsers zien te veroorzaken, bruggen in handen krijgen en samenspannen met het verzet. Dat is grotendeels gelukt.” Na 5 dagen knokken, soms samen met het verzet, namen Canadezen en Polen de provincie over en konden de Fransen via bevrijd gebied Nederland weer verlaten.

Keur aan wetenswaardigheden

Dat is echter niet de complete historie. Net over de grens met Groningen zijn 5 Belgische para’s omgekomen en Operatie Amherst heeft liefst 97 burgerslachtoffers geëist. “Dat verhaal moest ook worden verteld”, vindt de auteur. Voor zijn onderzoek dook De Jong in archieven in dorpen in Drenthe en Frankrijk. Er bleken - vaak handgeschreven – zo’n 100 rapportages beschikbaar die een keur aan wetenswaardigheden hebben prijs gegeven. “Op een klein aantal na, weten we nu precies waar iedere parachutist is neergekomen. En ook waar en onder welke omstandigheden de 33 Fransen zijn gesneuveld.”

De presentatie van het boek betekende de start van een serie herdenkingen in en om Assen. Tot en met 12 april wapperen – net als vorig jaar rond de landingssites in Normandië – vlaggen aan de lantaarnpalen met de namen van de Fransen die 75 jaar geleden het grootste offer brachten. Op diverse plekken in de provinciale hoofdstad staan beeldschermen die de geschiedenis van Operatie Amherst vertellen. Bovendien is er begin april een Battlefield Tour onder leiding van kolonel De Jong, die onder meer langs de 19 Amherst-monumenten in de provincie voert.

Herdenkingen

Hij hoopt dat er dan ook overlevenden van Operatie Amherst aanwezig zijn. “We weten dat er nog zo’n 20 para’s van toen in leven zijn. 3 van hen, dik in de 90, proberen we naar Nederland te halen voor de herdenking op donderdag 9 april.” Eerst is er die dag een bijeenkomst bij het monument voor de Johan Willem Frisokazerne. ‘s Middags maken militairen van 11 Luchtmobiele Brigade, aangevuld met Franse parachutisten, een sprong boven het Ankehaarveld. Een eerbetoon aan Ibrahim Azem en zijn collega’s, van wie er dus 33 zijn omgekomen bij Operatie Amherst. “Wij vinden het als Stichting Herdenking Franse Parachutisten belangrijk dat deze actie in Drenthe in herinnering móét blijven. Ook bij de jongeren en daarom willen we de scholen nadrukkelijk bij de herdenkingen betrekken.”