Safety always!

Bewustwording veiligheid is prioriteit

Toen PC-LAS generaal-majoor Kees Matthijssen nog compagniescommandant was, sprak een sergeant hem in het veld eens aan. “Hij had gezien dat ik mijn trouwring nog droeg. Die was ik vergeten af te doen. Goed gezien, dacht ik. Zoiets moet je als meerdere kunnen accepteren. Sterker nog, ik bedankte hem dat hij mij erop wees.”

Deze sergeant durfde zijn kapitein aan te spreken. Dat gebeurt misschien te weinig, waardoor de veiligheid van defensiepersoneel in gevaar kan komen, zowel fysiek als sociaal. Tijd voor actie. Met de recent geformeerde projectgroep Bedrijfsveiligheid zet de landmacht concrete eerste stappen. De Commandant Landstrijdkrachten geeft met zijn ondercommandanten het goede voorbeeld: “Safety staat bij elke vergadering bovenaan de agenda. Daarover spreken we met ondercommandanten. Er moet een cultuuromslag plaatsvinden zodat veiligheid hoofdzaak wordt en een belangrijke randvoorwaarde voor de landmacht. De komende maanden wordt duidelijk hoe we dat gaan doen.”

Realisme

In zijn lange militaire carrière heeft Matthijssen al veel ten goede zien veranderen. Zo oefenen eenheden nu op zeer realistische wijze tactische manoeuvres met scherp. Militairen gaan daardoor beter voorbereid op missie. Volgens de generaal bestaat er wel een spanningsveld: “In oorlogsgebied maak je voortdurend een risicoafweging om een zo optimaal mogelijke veiligheid te realiseren. In vredestijd moet veiligheid echter de standaard zijn en moeten we risico’s beperken. Dat militairen gewend raken aan de veiligheidsfunctionarissen op de schietbaan moeten we voorkomen. Die zijn er immers niet als de vijandelijke kogels je om de oren vliegen. Dan zijn de mensen zelf verantwoordelijk.”

Leerzame incidenten

“Onveilige situaties melden, is heel belangrijk. En natuurlijk moet er daarna, indien nodig, daadwerkelijk iets aan de situatie worden gedaan”, vindt Matthijssen. “Leerzame incidenten noem ik dat”, vervolgt hij. “Vooral op de momenten waarin het net goed gaat, denken we vaak: dat was geluk, en nu weer door. Juist dan moeten we erbij stil staan, nagaan wat er fout ging en bekijken wat we kunnen leren om het in de toekomst te voorkomen.”
Matthijssen memoreert een recent voorbeeld: “Tijdens de laatste schietserie in Bergen-Hohne was het zo koud dat militairen met half bevroren handen hun wapens niet veilig konden bedienen. Op zo’n moment is het zaak op tijd een risicoanalyse te maken en na te denken over bijvoorbeeld het aanpassen van de duur of inhoud van de oefening.”

Uitdagen

Om dat te bereiken moet er wel meldingsbereidheid zijn en die bestaat bij de gratie van openheid binnen een eenheid. Voor leidinggevenden is een grote rol weggelegd. “Commandanten, of ze nu van een bataljon zijn of een groep, moeten het juiste voorbeeld geven. Iedere militair moet worden uitgedaagd om zich uit te spreken, uiteraard onafhankelijk van rang. Ze moeten onveilige situaties en gedragingen in strijd met de gedragscode melden. Binnenkort gaan we melders van een leerzaam voorval belonen om zodoende meer mensen te stimuleren naar voren te treden”, legt Matthijssen uit. Mensen kunnen terecht bij hun commandant of vertrouwenspersoon.

Imago

Wil de krijgsmacht de gelederen blijven vullen, dan staat verbeteren van het imago voorop. “Tijdens de missie in Afghanistan zag heel Nederland wat we deden. Doordat de huidige missies veel minder publiciteit trekken, gaat de aandacht naar incidenten. Dat maakt wellicht dat vaders en moeders hun kinderen afraden om in dienst te gaan.” Pijn deed het hem, toen hij het rapport over incidenten op ‘zijn’ Oranjekazerne (hij was er brigadecommandant, red.) onder ogen kreeg. Al is Matthijssen nu PC-LAS en draagt hij een andere kleur baret, hij is nog steeds trots op de rode. “Wie doet een ander zoiets aan? Die rode baret staat voor iets groters, voor de zware opleiding, voor het esprit de corps. Zulke gedragingen horen daar niet bij. Dit wil je niet, bij welke eenheid dan ook.”

Militair onderwijs

Matthijssen pleit voor het verweven van het thema in het militaire onderwijs, op zowel de scholen, de KMS als de KMA. Niet alleen een enkele les Veiligheid, maar volledig geïntegreerd in de verschillende vakken van de opleidingen. “Veiligheid raakt de hele breedte van de krijgsmacht. Bij de nieuwe generatie militairen moet dit vanzelfsprekend zijn wanneer ze van de opleiding komen”, benadrukt hij. “Hun houding kan een olievlekeffect hebben.”