Tekst KAP Jaap Wolting
Foto Imperial War Museum, SM Gerben van Es, Evert-Jan Daniels

Strikte exportcontrole grenzeloos ingezet

De landmacht vecht met wapens, voertuigen en middelen die ándere naties produceren. Nederland sloot overeenkomsten met die landen, waardoor de KL is gebonden aan buitenlandse Export Control wet- en regelgeving. De International Traffic in Arms Regulations (ITAR)-vereisten zijn streng. Amerika tikte de luchtmacht enkele jaren geleden al op de vingers vanwege een overtreding. Wat de KL met dit ogenschijnlijk ongrijpbare onderwerp doet? De projectleider van het ‘Export Control Compliance Team’ legt uit.

“Hét middel om onze technologische voorsprong te behouden, is dat we compliant zijn (ons houden aan, red.) aan ITAR. Voorkomen dat moderne kennis in handen komt van potentiële tegenstanders – en tegen ons wordt gebruikt – is daarbij het ultieme doel”, aldus brigadegeneraal b.d. Arie Vermeij. “De Amerikaanse overheid monitort als geen ander de exportcontrole van technologieën, goederen en diensten, onder meer om de nationale veiligheid te waarborgen.” 

Britten boos op Frankrijk

Historische voorbeelden van wapens die vijanden niet hadden moeten hebben zijn er helaas voldoende. Tijdens de Falkland-oorlog bestookten de Argentijnen de Britse HMS Sheffield. Met een Franse Exocet-raket brachten de Zuid-Amerikanen het vaartuig zware schade toe. Bij de aanval vielen 20 Britse doden en 24 gewonden. Het schip zonk. De Britten waren op zijn zachts gezegd not amused dat de Argentijnen over zulk modern wapentuig beschikten en spraken NAVO-bondgenoot Frankrijk hier op aan. Een ander voorbeeld waar onjuist omgaan met technologie zich tegen ons keerde, was het gebruik van (onder meer) Nederlandse nachtkijkers door de Iraki’s tegen ons als geallieerden tijdens de 2e Golfoorlog.

De Britse HMS Sheffield werd tijdens de oorlog om de Falklands getroffen door een Franse Exocet-raket, afgevuurd door de Argentijnen. De Britten spraken NAVO-bondgenoot Frankrijk hier later op aan.

Aankoop hoogwaardig materieel

Een overtreding, zoals het plaatsen van foto’s van beeldschermen in wapensystemen, of derden onderhoud laten plegen aan voertuigen waarvoor we (nog) geen toestemming hebben van Amerika, kan leiden tot het intrekken van vergunningen. In geval van ‘zondigen’ wordt mogelijk ook het vertrouwen van buitenlandse autoriteiten in Nederland en de Nederlandse defensieorganisatie op politiek-strategisch niveau geschaad. In het ergste geval leidt dit ertoe dat Nederland niet langer software-updates krijgt, of het meest hoogwaardige materieel niet mag kopen. “Daarnaast zouden landen kunnen besluiten minder informatie te delen met Nederland. Ook kan de toelevering van reservedelen en uitbesteding van onderhoud vertragen, met negatieve consequenties voor de operationele gereedheid”, aldus de projectleider.

“Als Defensie echter meegaand is, ontstaat er juist een betere samenwerking. Het aankopen van Amerikaans materieel kan dan juist sneller. De Amerikanen laten dat vertrouwen ook in orders blijken. Zo besloten ze recent nog om het Europese distributiecentrum van F35-onderdelen in Woensdrecht te plaatsen. Een positief signaal voor onze krijgsmacht en over onze luchtmacht.” 

Herstelwerkzaamheden in Mali. Bij ITAR-overtredingen kan de toelevering van reservedelen vertragen, met negatieve consequenties voor de operationele gereedheid.

Borgen in dagelijkse werkwijze

De krijgsmacht heeft onlangs de defensiebrede ‘Werkgroep Export Control’ ingesteld. Dat team zet een systeem op om compliant te worden én te blijven. Daarmee beschermt Defensie nationale en internationale belangen. Deskundigen vertalen het nieuwe beleid naar policies & procedures, die vervolgens weer worden vastgelegd in werkinstructies. Op deze wijze borgt de landmacht exportcontrole in de dagelijkse werkwijze.

Brigadegeneraal b.d. Vermeij: “Denk bijvoorbeeld aan wat je VeVa-leerlingen wel en niet kunt laten zien, hoe je omgaat met Open Dagen en bezoeken op kazernes, en op welke wijze goederen door derden vervoerd of onderhouden mogen worden.” En wat nu voorbeelden zijn van materieel waarvan je bepaalde details ( en vooral foto’s) beter niet kunt posten op je Facebook of Instagram? Hieronder een lijstje:

  • Pantserhouwitser

  • Patriot

  • MANPAD Stinger en munitie

  • CV90

  • Raven

  • Spike

  • Colt en munitie

  • Boxer

  • GPS

  • Bushmaster

  • Fennek

  • Communicatiemiddelen zoals radio’s 

Het projectteam buigt zich ook over de vraag wat je bijvoorbeeld VeVa-leerlingen wel en niet kunt laten zien.

Vragen? Mailen!

Om bewustwording te creëren komen er trainingen voor personeel dat werkt – of komt te werken – met goederen, informatie en diensten die onder de regelgeving vallen. Uitgangspunt is dat algemeen bewustzijn van de noodzaak van het toepassen van de regels op de KMS, de KMA, commandantencursussen op de NLDA en in de MBV wordt verwerkt.

Wil je meer informatie over ITAR en Export Control? Lees dan meer via de link naar het ECCT op de CLAS-intranetpagina. En heb je na het lezen van dit verhaal nog vragen, mail ze dan naar ECCT@Mindef.nl. Export Control Compliance is immers van ons allemaal.