Genderadviseur in Libanon voor VN-resolutie 1325
De airco was stuk, maar die doet het gelukkig weer, lacht militair genderadviseur majoor Annelies Koning. Ze belt vanuit haar kantoor op een compound van de Verenigde Naties in Zuid-Libanon. “Het is hier zo’n 34 graden, dus je kunt echt niet zonder.” Annelies werkt sinds 2,5 maand in het Arabische land als stafadviseur. Ze is als enige Nederlander werkzaam in de VN-vredesmissie UNIFIL (United Nations Interim Force in Lebanon), waaraan bijna 50 nationaliteiten deelnemen. Ze zorgt ervoor dat het genderperspectief in alle onderdelen van de missie is opgenomen. Dat betekent dat ze rekening houdt met het aandeel en de behoeftes van mannen, vrouwen, jongens en meisjes, zowel binnen de missie als van de lokale bevolking.
In Nederland is Annelies werkzaam als adviseur Diversiteit & Inclusie en gender in de operatie, dus ze was al bekend met de materie. Dat scheelt veel. “Daardoor ken ik het vakgebied en kon ik in de eerste weken al meters maken”, vertelt Annelies. Ze is vastbesloten om haar missie tot een succes te maken. “Ik ben hier maar 8 maanden, dus ik wil wel iets neerzetten.”
De genderwerkzaamheden van Annelies vinden plaats in het kader van VN-resolutie 1325. Die erkent de unieke impact van conflicten op vrouwen en roept de lidstaten op om hen te beschermen. Daarnaast spoort de VN lidstaten aan om vrouwen te betrekken bij alle processen rond conflictpreventie, vredesopbouw en vredeshandhaving, omdat dit cruciaal is gebleken voor de duurzaamheid van oplossingen.
Genderdoelen
“Zal ik eerst even uitleggen wat gender precies is?”, stelt Annelies voor. Volgens haar zijn daar wel eens misverstanden over. “Gender gaat niet over het biologische geslacht”, verduidelijkt ze. “Het gaat om de sociale constructie van een bepaalde groep binnen de bevolking, zoals hoe we naar mannen, vrouwen, jongens en meisjes kijken en wat hun rolpatronen en gedragingen zijn in een bepaalde cultuur.”
Binnen het mandaat van UNIFIL staan 3 genderdoelen beschreven. “Iedereen is daarmee bezig, en ik help ze daarbij.” De doelen luiden als volgt: UNIFIL ondersteunt de Libanese overheid bij het invoeren van het nationale actieplan Women, Peace and Security. Doel 2 is dat UNIFIL ernaar streeft het aantal vrouwelijke militairen in de missie te verhogen. Het percentage staat nu op 7,4%. Het derde doel is dat UNIFIL het genderperspectief in alle onderdelen van de operatie wil invoeren.
Workshops
En wat betekenen de doelen die UNIFIL heeft gesteld voor Annelies? “Ik doe echt heel veel verschillende dingen. Van het geven van genderawareness workshops aan de bataljons tot het meekijken bij civiel-militaire activiteiten zoals door UNIFIL georganiseerde sporttoernooien voor vrouwen en meisjes.”
Ook analyseert ze data over het aandeel van mannen, vrouwen, jongens en meisjes in operaties. “Die data krijg ik geautomatiseerd binnen. Ik kan zien hoeveel vrouwen we zijn tegengekomen bij patrouilles en bij civiel-militaire activiteiten, en ik zie hoeveel vrouwen we zelf hebben ingezet.”
Het aantal inzetten per dag is behoorlijk groot. UNIFIL is met ruim 10.000 militairen één van de grootste VN-missies ter wereld en telt meer dan 200 inzetten en activiteiten per dag.
Flexteam van vrouwen
Als een bataljon geen vrouwelijke militairen heeft voor een patrouille of een werkbezoek, krijgen ze vrouwen uit andere deelnemende landen toegevoegd. Zo krijgt India - dat geen eigen vrouwen in het bataljon heeft - militaire vrouwen toegevoegd uit landen als Nepal, Ierland, Ghana of Italië. Annelies: “We hebben daar een soort flexteam van vrouwen voor. Dat is hier heel normaal.”
Volgens Annelies is het verhogen van het aantal VN-vrouwen essentieel voor het slagen van de vredesmissie. “Zonder vrouwen op pad gaan, werkt hier gewoon niet. Dan krijg je geen contact met lokale vrouwen en hoor je dus niet tegen welke problemen zij aanlopen. Veel Syrische vluchtelingen zijn vrouw en hebben bijvoorbeeld behoefte aan maandverband en kampen met zaken als (ongewenste) zwangerschap. Een lokale burgemeester kan je vertellen dat er zonnepanelen nodig zijn, maar de behoeften van deze groep vrouwen kent hij niet. Als je als militaire operatie hulp wilt bieden aan vrouwen, moet je weten wat zij nodig hebben.”
Vast onderdeel
Als stafadviseur op het militaire hoofdkwartier in de Libanese stad Naqoura bestaat het werk van Annelies overigens vooral uit het adviseren van de staf en de eenheden over het genderperspectief. “Ik neem vooral deel aan stafmeetings. Ik word overal bij gevraagd, bij het nemen van besluiten tot het opstellen van documenten. Overal is het genderaspect in geïntegreerd: in rapporten die naar het hoofdkwartier in New York gaan, in operationele orders van de missie en in de Commander’s Intent. Ik controleer of het genderperspectief er (op de juiste manier) in staat.”
Alle stafleden van de militaire operatie hebben hun eigen genderdoelen binnen hun vakgebied, zoals bij personeel, inlichtingen en operatien. Zo moet bijvoorbeeld na een inzet niet alleen aangegeven worden met hoeveel mensen UNIFIL-medewerkers contact hebben gehad, maar ook of dat mannen of vrouwen waren. “Veel mensen zijn bezig met dit thema, dat is leuk om te zien.”
Ze staat er dus niet alleen voor. “Gender is hier gewoon een vast onderdeel van de operatie.” Behalve Annelies op de staf, hebben de sectoren Oost en West elk een eigen genderadviseur op tactisch niveau. Ook hebben alle landen een eigen gender contactpunt, in totaal zo’n 160. “Er is niet vaak weerstand tegen het thema gender, men ziet er de meerwaarde van in. En ik doe het samen met anderen. Dat is echt heel fijn.”
Professioneel
Annelies is zeer te spreken over het genderaspect van de missie. “Bij UNIFIL zijn ze er op een professionele manier mee bezig. In meer dan de helft van de activiteiten is inmiddels een VN-vrouw aanwezig, zowel bij civiel-militaire activiteiten als bij patrouilles. Dat aantal kan natuurlijk omhoog, maar daar werken we hard aan.”
In gesprekken met vrouwen merkt Annelies dat ze dankbaar zijn voor de steun van UNIFIL. “Ze zijn blij met alles. De economie is superslecht. De inflatie is enorm hoog, geld is niets waard.”
Defensie Actie Plan 1325
In Nederland houdt de VN-resolutie 1325 verband met het Defensie Actie Plan 1325. Daarin staat beschreven hoe de Nederlandse krijgsmacht genderbewuster wil worden. Dit is volgens Defensie nodig om de effecten van conflicten op vrouwen en de denkwijze en modus operandi van de tegenstander te doorgronden; op een goede manier om te kunnen gaan met de lokale bevolking en om te kunnen zorgen voor het eigen personeel.
Annelies pleit ook voor meer genderbewustzijn in Nederland. “Het zou fijn zijn als men dit thema in Nederland ook meer zou omarmen. Binnen de Marechaussee gaat het trouwens best goed. We staan veel in contact met alle lagen en achtergronden van de bevolking, maar het kan nog beter. Ik zou graag meer genderadviseurs zien en willen dat het onderwerp net als in UNIFIL in alle onderdelen van de operatie wordt opgenomen. Dat zou onze informatiepositie en onze dienstverlening verbeteren. Gender staat niet op zichzelf, het is iets van ons allemaal.”
Gender en de Marechaussee
Ook binnen onze organisatie wordt onder aansturing van de Directie Kennis, Strategie en Innovatie bijgedragen aan het invoeren van een genderperspectief in alle operaties/activiteiten. Zo wordt gewerkt aan een specifieke Gender Focal Point-cursus. Deze cursus helpt deelnemers om binnen hun eigen werkzaamheden een genderperspectief in te voeren. Daarnaast is onderzoek gedaan naar het implementeren van een genderperspectief in de Grenspolitietaak, en wordt onderzoek gedaan naar het implementeren van een genderperspectief in de Militaire Politiezorg-taak. Waar mogelijk wordt aangehaakt bij lopende missies en operaties om - van verkenning en planning tot inzet en evaluatie - een genderperspectief mee te nemen. Onze organisatie onderkent dat alleen een genderperspectief toepassen niet voldoende is. Daarom is er naast gender ook aandacht voor andere verschillen tussen mensen, zoals kleur, religie, seksuele oriëntatie, gezondheid en leeftijd.
