Maatwerk voor de brigade Grensbewaking
Stel je wordt groepscommandant, maar je hebt nog geen les gehad in leidinggeven. Enkele jaren geleden overkwam het tweede teamleider adjudant Mitchell van de brigade Grensbewaking op Schiphol als toenmalig groepscommandant. En wat bleek, hij was niet de enige. Hij nam daarom het initiatief om een leiderschapsprogramma op te zetten voor begeleiding op de werkvloer. De eerste collega’s die eraan hebben deelgenomen zijn erg tevreden. “Dit geeft veel voldoening.”
Vacuüm
Elke opperwachtmeester krijgt les in leidinggeven tijdens de loopbaanopleiding Leergang Senior Medewerker op het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum Koninklijke Marechaussee in Apeldoorn. Maar sommige collega’s krijgen al een leidinggevende functie vóórdat ze deze leergang hebben doorlopen. Voor anderen die een leidinggevende functie krijgen is het juist alweer een tijd geleden dat ze de Leergang Senior Medewerker hebben gevolgd en moet hun kennis worden afgestoft. Om in dat vacuüm te springen - én om aan de specifieke behoeften van leidinggevenden op de brigade Grensbewaking te voldoen - heeft adjudant Mitchell een leiderschapsprogramma opgezet.
Mitchell volgt in zijn programma de methodieken en visies over leidinggeven van Defensie en maakt gebruik van de expertise die al beschikbaar is. “Ik vind het wiel niet opnieuw uit. Ik sta in verbinding met ketenpartners zoals het Expertisecentrum Leiderschap Defensie, ons Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum en ons Landelijk Tactisch Commando. Ik vind het belangrijk om zaken te ontwikkelen die op elkaar aansluiten.” Inmiddels heeft hij voor de vakken Communicatie en Situationeel Leiderschap dezelfde opleiding gevolgd als de trainers van het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum. “Ook met hen heb ik veel in verbinding gestaan en blijf ik in verbinding.”
Afgestemd
Het leiderschapsprogramma is zoals gezegd specifiek afgestemd op de brigade Grensbewaking, want elke brigade heeft zijn eigen setting. Het werk binnen de brigade Grensbewaking kenmerkt zich bijvoorbeeld door grote teams. Groepscommandanten hebben al snel 14 man onder zich. Daarnaast beginnen veel collega’s hun carrière bij deze brigade. Dat betekent dat er veel jonge mensen werken die aan het begin staan van hun persoonlijke ontwikkeling. Dat heeft allemaal effect op het aansturen van teams.
Nulmeting
Hoe het leiderschapsprogramma eruit ziet? Het begint altijd met een nulmeting. Groepscommandanten vragen de mensen uit hun team om feedback te geven op hun manier van leidinggeven. “Daardoor krijgen we inzicht waarin de collega zich kan ontwikkelen en kunnen we een plan opstellen.”
Mitchell heeft een overzicht gemaakt met mogelijke onderwerpen die in het plan kunnen worden opgenomen: zelfleiderschap, manier van leidinggeven, teamontwikkeling en vakinhoudelijke expertise. Het gaat daarbij zowel om kennis van de theorie als om persoonlijke vaardigheden en praktijkvoorbeelden.
Mitchell coacht en begeleidt de groepscommandant vervolgens naar het gewenste niveau. Dat gebeurt in 1-op-1-gesprekken, maar ook in groepslessen over bijvoorbeeld situationeel leiderschap. Er staat niet per se een vast termijn voor het programma. “Het is een continu proces.”
Maatwerk
Inmiddels hebben binnen 1 team de groepscommandanten en adjudanten het programma gevolgd en binnenkort starten de plaatsvervangend groepscommandanten ermee. Er wordt ook gekeken naar collega’s die het in zich hebben om een leidinggevende functie te bekleden. Hierbij is het belangrijk om ze vroeg met de leiderschapstraining in aanraking te laten komen. Zij krijgen dan bijvoorbeeld al de vakken Situationeel leiderschap en Communicatie. Mitchell: “Na de zomer gaan we het programma breder uitrollen, naar 2 andere teams.” Hij benadrukt nogmaals dat het programma geen vervanging van de bestaande leergangen en opleidingen is, maar een aanvulling en dat het programma een manier is om de opgedane kennis te borgen op de werkplek.
Poule
In de toekomst wil Mitchell graag een poule creëren met trainers die over verschillende licenties en opleidingen beschikken om aan de behoeftes van de collega’s binnen de brigade te kunnen voldoen. Wie weet wordt het programma op meerdere locaties ingezet. De eerste interesse is al getoond. “Ik heb een aantal e-mails gekregen van collega’s in het land die nieuwsgierig zijn naar het leiderschapsprogramma en die hebben gevraagd of ik erover wil komen vertellen. Daar sta ik zeker voor open.”
Of Mitchell dit succes had verwacht? “Eind 2017 ben ik begonnen. Als ik zie wat we nu mogen doen en hoe collega’s, die behoefte hadden aan hulp bij leidinggeven, zich ontwikkelen binnen het programma, dan is dit resultaat waanzinnig. Ik krijg hier veel voldoening en energie van. Ik geloof in dit programma. Ik denk dat elke brigade zo’n programma kan gebruiken waarin de kennis van de Leergang Senior Medewerker wordt geborgd en waarin nieuwe groepscommandanten zonder die leergang al een introductie krijgen in leidinggeven.”
Reacties
De eerste reacties van collega’s zijn positief. “We krijgen te horen dat ze blij zijn met de aangereikte tools om zichzelf verder te bekwamen in het leidinggeven. Vooral ook omdat ze de kennis en vaardigheden meteen kunnen toepassen. Zoals: hoe voer je moeilijke gesprekken? Of: op welke manier kun je bepaalde personen het beste aansturen?” Voorheen ging iedereen zelf op zoek naar manieren om zich te bekwamen. Nu zijn de tools en mogelijkheden binnen handbereik.
Vakbekwame professional
Eén van de oppers die van het programma en de begeleiding gebruik heeft gemaakt is Mathijs. Zo’n 5 jaar geleden schoof hij als vakbekwame jonge professional door naar de functie van groepscommandant, zonder kennis van leidinggeven. Hij had de Leergang Senior Medewerker nog niet gedaan. Nu blikt hij tevreden terug op zijn coachingstraject met Mitchell. “In de coaching wordt rekening gehouden met het individu, dat is heel prettig. We hebben onder andere theorieën doorgenomen over leiderschap en deze kennis was meteen toepasbaar op de werkvloer. En dankzij de feedback uit mijn groep waren mijn doelen meteen tastbaar. Ik had bijvoorbeeld niet eerder te maken gehad met teamontwikkeling en de verschillende fases daarin. En hoe je je team naar een andere fase brengt. Dat was totaal nieuw voor mij, terwijl ik wel verantwoordelijk was voor dat team. Het was mooi dat er aan mijn behoeftes werd voldaan tijdens de coaching.
Later heb ik de Leergang Senior Medewerker gedaan en ben ik bekend geraakt met overige methodieken. Dat was heel prettig. Het kan een valkuil zijn dat je deze kennis laat verwateren door de waan van de dag. Daarom ben ik doorgegaan met het coachingstraject. Zo houd je je kennis op peil. Bovendien is een proces met je team nooit af.
Voor mij betekent deze coaching dat ik bekwamer ben geworden in mijn rol, dat ik mezelf blijf ontwikkelen, ik mijn kennis en kunde op peil houd en dat ik daardoor extra gemotiveerd ben in mijn werk. Het bevalt zo goed, dat ik nu zelf ook graag de opleiding tot trainer wil volgen.”
