Hoe handel je als marechaussee in het heetst van de strijd? In deze rubriek vertellen collega’s over een bijzonder moment tijdens de dienst. Een moment waarbij het er echt op aankomt.
Een team persoonsbeveiligers van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten arriveert op dinsdag 10 augustus 2021 in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Ze hebben als taak de laatste weken voor de definitieve terugtrekking van Nederland het ambassadepersoneel te beveiligen. Daarnaast moeten de teamleden vanwege de opmars van de Taliban een evacuatie voorbereiden en indien nodig uitvoeren. Over wat zich de eerste week na aankomst afspeelt op de ambassade en de luchthaven is tot op heden weinig bekend geworden. Het BSB-team brengt daar verandering in en vertelt hoe snel veranderende omstandigheden en toenemende druk uiteindelijk resulteren in een noodgedwongen vertrek.
Wat was de situatie in Afghanistan toen jullie arriveerden?
“De Verenigde Staten maakten in februari 2020 bekend dat ze op 31 augustus 2021 hun missie in Afghanistan zouden beëindigen. Toen wij onze voorgangers aflosten was de Taliban in aanloop naar dat vertrek bezig in rap tempo het land te heroveren. Om een beeld te geven van de veiligheidssituatie destijds: zowel het reisadvies als de triggers die wij als BSB hanteren stonden op rood. Op 12 augustus had de Taliban al 10 provincies heroverd. Het leek erop dat hun opmars veel sneller zou gaan dan de 30 tot 90 dagen die experts hadden voorspeld. Het aantal crisisoverleggen op de ambassade nam toe van 1 naar 3 per dag. Er kwamen berichten tot ons dat er een aanval op het vliegveld werd voorbereid. Daarnaast kregen we te horen dat de Amerikanen sneller het gebied wilden verlaten. Voor ons zou dat betekenen dat een belangrijke intell-bron zou wegvallen. Het was niet meer de vraag of we moesten evacueren, maar wanneer.”
Wat hebben jullie vervolgens gedaan?
“We waren vanaf dag 1 al bezig met het voorbereiden van een evacuatie en daar zijn we mee verder gegaan. We werkten zo’n 16 uur per dag: contact met Nederland onderhouden, plannen maken, spullen naar de opslag brengen en onze voertuigen preppen. En dan word je geconfronteerd met een ethisch dilemma. Als wij met het Nederlandse ambassadepersoneel vertrekken, zouden we de Afghanen die voor Nederland werkten aan hun lot overlaten. Continu maakten we de afweging tussen veiligheid en haalbaarheid. Landen om ons heen sloten hun ambassades. Er werd besloten de Nederlandse ambassade zo lang mogelijk open te houden. Op die manier werd de Afghanen die daar recht op hadden de mogelijkheid geboden een stempel te halen, zodat ook zij het land konden verlaten. Dat lukte tot 14 augustus. Toen vielen onze computers uit en camerabeelden kwamen niet meer binnen. De Greenzone in Kabul was er niet meer. Alle support die we nodig hadden, was weg. We waren blind en doof. We moesten weg.”
Wanneer hebben jullie de ambassade uiteindelijk verlaten?
“We hadden onze evacuatie gepland op 15 augustus. Het liep anders. We werden die dag om 2.20 uur ’s nachts gebeld door de Amerikaanse battlecaptain. Met de Amerikanen hadden we een memorandum of agreement, een samenwerkingsverband. We konden ze bellen als we hulp nodig hadden. De battlecaptain vertelde dat alle toegangswegen naar Kabul in handen waren van de Taliban, dat er in de buitenwijken werd gevochten, dat 5.000 gevangenen waren vrijgelaten en 2 onbekende helikopters boven de voormalige Greenzone hingen. Zijn boodschap was duidelijk: ‘Sir, you have to move now.’ We maakten iedereen wakker en begonnen aan de voorbereidingen voor het vertrek. Om 3.30 uur reden we met het Nederlandse ambassadepersoneel richting luchthaven. Een gek moment; Je verlaat een locatie waarvan je weet dat je er nooit meer zult terugkeren. De rit verliep opmerkelijk rustig. We reden door een spookstad, een surreëel beeld.”
Wat hebben jullie bij aankomst op de luchthaven gedaan?
“We hebben contact gezocht met de commandant van de luchthaven. Hij zei dat hij niks voor ons kon betekenen. We moesten zelf voor een onderkomen zorgen en kregen geen support. Dat zijn dingen die je op dat moment niet wil horen. Uiteindelijk lukte het om een werk- en slaaplocatie te creëren in het onderkomen van ons National Support Element. Daarvandaan pakten we onze werkzaamheden weer op en stelden we alles in werking om behalve voor het ambassadepersoneel ook een veilig vertrek voor onze Afghaanse medewerkers te regelen. De Taliban hadden inmiddels het centrum van Kabul bereikt, de stad was gevallen. Onze buffer was binnen enkele dagen verkleind van honderden kilometers tot slechts een paar honderd meter. Vlak na onze aankomst werd de luchthaven vanuit de lucht en vanaf de grond aangevallen en kregen de Taliban ook het civiele deel van de luchthaven in handen. Continu hoorden we schoten. De druk van buiten nam alsmaar toe.”
Hoe gevaarlijk was de situatie op de luchthaven?
“We waren sowieso continu compleet omgehangen. Iedere keer als we dachten even te kunnen rusten en onze routine wilden oppakken, vond er weer een doorbraak van de buitenring plaats door zowel de Taliban als grote groepen vluchtende burgers. Bij een van de in totaal 4 breaches werd een Fin die in de buurt van ons onderkomen verbleef, rakelings langs zijn hoofd geschoten. We barricadeerden daarop alle deuren en brachten kettingsloten aan. We deden de verlichting uit en pasten de geluidsdiscipline toe. We namen tactische posities in het gebouw in. Er was geen communicatie mogelijk. De enige info die we hadden kwam vanuit onze eigen waarneming en die van de Finse collega’s. Waren het de Taliban of waren het Afghanen die het land wilden ontvluchten? Hoe dan ook: als ze hadden doorgestoten waren we compleet overlopen. Ons team was veel te klein om een eventuele aanval af te kunnen slaan. De situatie was niet veel langer houdbaar. Dat was echt voor ons een moment dat het erop aankwam.”
Deden zich mogelijkheden voor om het gebied te verlaten?
“We hadden vanuit Den Haag te horen gekregen dat we als BSB-team in het gebied moesten blijven, zodat er een warme overdracht kon plaatsvinden met de collega’s die uit Nederland zouden komen om te helpen bij het evacueren van Afghanen. Maar er was grote onzekerheid over de inkomende en uitgaande vluchten. Niemand mocht de luchthaven nog op of af. We hoorden dat er op 16 augustus een C-17-transportvliegtuig zou arriveren op de luchthaven. Daar wilden we het Nederlandse ambassadepersoneel mee laten vertrekken. Ook hadden we een plan gemaakt om er alles aan te doen om het Afghaanse ambassadepersoneel, dat met gevaar voor eigen leven op weg was naar de luchthaven, het terrein op te krijgen voor evacuatie. Toen kregen we te horen van de defensieattaché dat de vlucht was gecanceld. We moesten het Afghaanse ambassadepersoneel vertellen dat ze konden omkeren. Dat deed echt pijn. En daarna is het meteen schakelen en de focus verleggen. Op 17 augustus stonden namelijk weer 2 inkomende vluchten gepland, 2 nieuwe kansen.”
Hoe ontwikkelde de situatie op de luchthaven zich daarna?
“Buiten de hekken van de luchthaven zagen we de Taliban voorbijrijden in Amerikaanse voertuigen, voorzien van .50 machinegeweren. Niet veel later konden ook zij niet voorkomen dat er 10.000 Afghanen zich op de luchthaven en de flightline begaven. Er werd geschoten. Er vielen doden en gewonden. De chaos was compleet. Het luchtruim werd gesloten en we kregen te horen dat ook ons samenwerkingsverband met de Verenigde Staten was ontbonden. Zij beperkten zich alleen nog maar tot hun eigen mensen: US Only. Daarmee kwamen ook de 2 nieuwe evacuatievluchten te vervallen. We stonden er vanaf dat moment alleen voor. De vermoeidheid begon nu een rol te spelen. We waren vanaf de crashmove naar de luchthaven al bijna non-stop wakker en hadden nagenoeg 80 uur aaneengesloten gewerkt. Toen er die avond toch een C-17 landde, kregen we het advies van de Amerikanen om in te stappen. Het was onzeker wanneer zich weer een nieuwe mogelijkheid zou aandienen.”
Uiteindelijk kregen jullie toestemming om het gebied te verlaten?
“Ja, maar voordat het zover was, is er in Den Haag op hoog niveau overlegd. Toen wij rond 1.00 uur ’s nachts in het vliegtuig zaten, kregen we uiteindelijk toestemming. Volgens ons niet meer dan logisch. Langer blijven was geen optie meer. De plaatsvervangend ambassadeur nam zijn verantwoordelijkheid en wist de bewindslieden in Den Haag te overtuigen dat vertrekken de enige en juiste keuze was. Voordat we instapten hadden we onze laatste maatregelen getroffen. We hebben onze wapens onklaar gemaakt en voertuigen op slot gedaan. Dat was heel gek om te doen. Toen we naar het vliegtuig liepen, voelden we ons naakt. Helikopters hooverden over de startbaan om die vrij te maken van mensen en lichamen. Na 2 uur vertrok het toestel. Wetende dat we alles hadden gedaan wat binnen onze macht lag, gaf dit een dubbel gevoel. Gelukkig arriveerden binnen 48 uur de Nederlandse collega’s van BSB, KCT en Marsof om verdere uitvoering te geven aan de evacuatie van Afghanen.”
Hoe kijken jullie als team terug op jullie inzet?
“Als team hebben we op de top van ons kunnen gepresteerd. Iedereen ging voor elkaar door het vuur. Tot het moment dat we aankwamen op de luchthaven verliep alles supersoepel. Je bent gewend op bepaalde momenten te pieken, maar op de luchthaven stapelden de stressfactoren zich op. We werkten continu in overdrive. Druk op druk op druk. Er was geen tijd om af te schalen. De situatie veranderde per uur en werd alleen maar dreigender en onveiliger. Ook waren de intenties van de Taliban compleet onduidelijk. Daarbij kwam dat er geen zicht was op versterking vanuit Nederland dan wel van de Amerikanen. Dit was voor een team met onze omvang een mission impossible. We zijn er als BSB-team om het onmogelijke mogelijk te maken, maar als je 100 procent hebt gegeven en iets niet lukt dan is er een moment dat je moet zeggen: dit is het. Dat is een moeilijk besluit om te nemen, maar op basis van de informatie die tot ons kwam, staan wij achter de beslissingen die we als team hebben genomen.”
Ben of ken jij een collega die iets bijzonders heeft meegemaakt tijdens de dienst? Een moment waarbij ‘het erop aankwam’? Laat het ons weten via kmarmagazine@mindef.nl.
