“Vanaf vandaag mag de Koninklijke Marechaussee zich officieel het 4e krijgsmachtdeel noemen.” Op 25 maart 1998 sprak minister Joris Voorhoeve deze historische woorden uit tijdens de opening van de Koningin Beatrixkazerne. Vorige maand precies 20 jaar geleden werd de Koninklijke Marechaussee een zelfstandig krijgsmachtdeel. Volgens historicus Herman Roozenbeek een erkenning en bekroning van een proces dat al veel eerder was ingezet.
Drs. Herman Roozenbeek is senior wetenschappelijk medewerker bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH). Sinds bijna 10 jaar verdiept hij zich nagenoeg dagelijks in de geschiedenis van de Marechaussee. Hij is een van de auteurs van het jubileumboek ‘Een krachtig instrument: de Koninklijke Marechaussee 1814-2014’.
Waarom was deze verzelfstandiging nodig?
“Feitelijk had de Marechaussee altijd al een bijzondere positie binnen de landmacht, waartoe zij sinds haar oprichting in 1814 behoorde. Al vanaf het begin was de KMar, een politie-orgaan met militaire status en grotendeels civiele taken, een vreemde eend in de bijt. Daar waar de rest van de krijgsmacht zich tijdens de Koude Oorlog voorbereidde op het optreden in oorlogstijd, voerde de KMar iedere dag in eigen land haar taken daadwerkelijk uit. En ook nog eens gedeeltelijk onder het gezag van andere ministers. De landmacht had vooral behoefte aan de Marechaussee voor het uitvoeren van militaire politietaken.”
In 1969 werd de commandant van de Marechaussee rechtstreeks onder de minister van Defensie geplaatst. Hoe werd die verzelfstandiging binnen de KMar beleefd?
“Als een bevrijding. Ik kwam laatst bij het doen van onderzoek een doos tegen met stukken uit die tijd. Op een briefje stond een felicitatie aan de toenmalige commandant van de KMar, generaal Amelink. Het briefje was afkomstig van enkele marechaussee-officieren, die spraken over de ‘dag van de bevrijding’. De structuren veranderden na 1969 drastisch. De KMar kon nu rechtstreeks zaken doen met de minister van Defensie. Het meest directe gevolg was dat de Marechaussee nu een eigen budget kreeg. Dat was een verademing.”
Wat heeft het zijn van een zelfstandig krijgsmachtdeel de Marechaussee gebracht?
“Ten eerste erkenning. De KMar werd nu een gelijkwaardige partner van de andere krijgsmachtdelen. Vooral de civiele politietaken, die vroeger een klein onderdeel waren binnen het totale takenpakket van Defensie, werden nu veel zichtbaarder. Daarnaast kwamen deze civiele taken ook meer tot hun recht. Zo had de landmacht tot 1969 een grote invloed op wat er bijvoorbeeld met de grensbewakingstaak gebeurde. Nu kon de KMar het heft meer in eigen hand nemen.”
Wat zijn de verschillen met de KMar van nu en die van voor 1998?
“Heel grof gezegd zie je dat in de periode van na de Tweede Wereldoorlog de militaire politietaken aanvankelijk de boventoon voeren. Vanaf de jaren zestig en vooral na 1992 worden de civiele taken weer belangrijker. De Marechaussee werd zichtbaarder.”
Heeft de KMar een ander imago gekregen?
“Imago is heel moeilijk te duiden omdat het beeld van de KMar bij verschillende groepen heel anders kan zijn. Ook in de afgelopen 20 jaar zitten weer diverse golfbewegingen en ontwikkelingen. Ik denk wel dat de Marechaussee de afgelopen 20 jaar meer de kans heeft gekregen om aan burgers en aan collega militairen de verschillende gezichten van de Marechaussee te tonen, zowel in Nederland zelf als bij internationale missies.”
Mijlpalen en wapenfeiten sinds 1998
2000: De start van een eigen opleidingstraject voor officieren aan de Koninklijke Academie.
2007: KMar krijgt volledige opsporingsbevoegdheid.
2011-2014: Politietrainingsmissie Afghanistan.
Vanaf 2013: Hoog Risico Beveiliging. Alle terrorisme-gerelateerde bijstand.
2014: Nieuwe standaard.
